تحلیل وضعیت قراردادهای سفیدامضا در حقوق بانکی ایران: با نگاهی به آرای قضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق خصوصی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری تهران، تهران، ایران

3 گروه حقوق خصوصی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

10.22059/jolt.2025.378119.1007304

چکیده

از معضلات حقوق ایران شیوع قراردادهای سفیدامضاست؛ بدین نحو که‌ گاه بانک‌ها قراردادها را به ‌صورت سفیدامضا به مشتری تحویل می‌دهند و به دلیل سکوت قوانین وضعیت حقوقی آن محل اختلاف است. بعضی از قضات این قراردادها را باطل و بعضی صحیح می‌دانند و دستة سوم قائل به تکمیل قرارداد بر اساس قوانین پولی و بانکی و مصوبات شورای پول و بطلان نسبی نسبت به مبالغ فراقانونی هستند. با عنایت به اینکه در حقوق ما به این دسته از قراردادها پرداخته نشده، این نوشتار سعی در رفع خلأ موجود دارد و کوشیده تا بدین سؤال پاسخ دهد که کدام دیدگاه کارآمد است؟ فرضیه و مهم‌ترین دستاورد این پژوهش آن است که از میان سه رویکرد متشتت قضایی در خصوص قراردادهای متنازع‌فیه نظریة بطلان کامل قرارداد می‌تواند از حیث اثر پیشگیرانه مناسب و از حیث اصول تحلیل اقتصادی حقوق کارآمد باشد. این رویکرد بانک‌ها را از تنظیم قراردادهای سفیدامضا منع و از بروز اختلافات و دعاوی در این زمینه پیشگیری می‌کند. مقالة حاضر با روش کیفی با ابزار کتابخانه‌ای و با رویکرد تحلیل حقوقی‌ـ اقتصادی تهیه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Status of Blank Signature Contracts in Iranian Bank Law: A Look at Judicial Rulings

نویسندگان [English]

  • Mohsen Sadeghi 1
  • Seyyed Ali Kahangi Shahreza 2
  • Zahra Rokhsarizade 3
1 Assistant Professor in the Department of Private Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
2 M.A in Criminal Law and Criminology, University of Judicial Sciences and Administrative Services, Tehran, Iran
3 M.A in Private Law, Shiraz university, Shiraz, Iran
چکیده [English]

A prevalent issue in Iranian law is the prevalence of blank-signature contracts. Banks sometimes provide customers with blank-signature contracts, and due to the silence of the law, their legal status is disputed. Some judges consider these contracts null and void, while others consider them valid. A third group believes that the contract should be completed based on monetary and bank laws and the Council of Money and Credit resolutions, with partial nullity for illegal amounts. Since our law does not address this type of contract, this article attempts to fill this gap and answer the question of which legal approach is most effective. The hypothesis of this research is that the theory of complete nullity of the contract can be appropriate in terms of its preventive effect. This article uses a qualitative approach with library tools and a legal-economic analysis approach, divided into two sections. The most important achievement of this research is that among the three judicial approaches regarding the disputed contracts, the theory of complete nullity of the contract can be considered appropriate in terms of its preventive effect and efficient in terms of the principles of economic analysis of law. This approach prohibits banks from arranging blank-signature contracts and will prevent disputes and lawsuits in this field.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Blank signature contracts
  • Bank law
  • Theory of absolute invalidity
  • Theory of relative invalidity
  • Theory of advocacy
  • Legal-economic analysis

مراجع

اسکینی، ربیعا (1391). حقوق تجارت (برات، سفته، قبض انبار، اسناد در وجه ‌حامل، و چک). چ 20. تهران: سمت.
خرّاط‌ها، محمدطه و شریف‌زاده (1398). نجات از درون (Bail-in) امکان‌سنجی حقوقی و اقتصادی به‌کارگیری ابزار «نجات از درون» در نظام بانک‌داری بدون ربا ایران. حقوق اسلامی، 217 ـ 246.
ستوده‌تهرانی، حسن (1391). حقوق تجارت. چ 22. تهران: دادگستر. ج 3.
صادقی، محسن (1403). اصول تحلیل اقتصادی حقوق و کاربرد عملی آن در تقنین، فقه، رویة قضایی، دکترین، و تنظیم قراردادها در ایران. تهران: میزان.
علومی‌یزدی، حمیدرضا و بابازاده، بابک (1387). شیوه‌های تفسیر قرارداد در نظام حقوقی ایران و انگلستان. پژوهش حقوق عمومی، 225 ـ 270.
کاتوزیان، ناصر (1395). قواعد عمومی قراردادها (جلد اول: مفهوم، انعقاد، و اعتبار قرارداد). چ 13. تهران: گنج دانش.
ــــــــــ (1395). قواعد عمومی قراردادها (جلد سوم: آثار قرارداد). چ 10. تهران: گنج دانش.
ــــــــــ (1396). قواعد عمومی قراردادها (جلد دوم: انعقاد و اعتبار قرارداد، نظریة بطلان و عدم نفوذ). چ 1. تهران: گنج دانش.
ـــــــــ (1384). تفسیر قرارداد. مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، 277 ـ 308.
کرمی، سکینه (1395). نابرابری قدرت چانه‌زنی به ‌عنوان مبنایی برای کنترل قرارداد. مطالعات حقوق تطبیقی، 7(2)، 693 ـ 723.
مرادی، یاسر (1400). ‌گذار قراردادهای بانکی از اصل حاکمیت اراده به قواعد آمره؛ بررسی موردی رأی وحدت رویة 794 دیوان عالی کشور. مجموعة حقوقی (دیوان عالی کشور)، 137 ـ 164.
نوروزی، علی‌رضا (1398). بررسی ابعاد حقوقی اسناد سفیدامضا با تکیه ‌بر قراردادهای بانکی. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد. گرایش حقوق خصوصی. پردیس بین‌المللی کیش. دانشگاه تهران.
American Restatement 2nd of the Law of Contracts ,Accessible online at https: //www. trans-lex. org/926000.
Eskini, R. (2012). Commercial Law (Bills of Exchange, Promissory Notes, Warehouse Receipts, Bearer Instruments, and Checks). 20th Edition. Tehran: Samt Publications. (in Persian)
Horn, N. (1972). Das Recht der internationalen Anleihen. Frankfurt a. M., 1972, Accessible online at https://www. trans-lex. org/926000.
Hossain, M.M. (2015). Moral Hazard in Banking. Journal of Banking & Financial Services, 9(1), 95-115.
Karami, S. (2016). Inequality of bargaining power as a basis for control of contract, 7(2), 693-723. (in Persian)
Katouzian, N. (2016). General Rules of Contracts (Vol. 1: Concept, Conclusion and Validity of Contracts). Tehran: Ganj Danesh Publications. (in Persian)
--------------- (2017). General Rules of Contracts (Vol. 2: Conclusion and Validity of Contracts, Theory of Nullity and Ineffectiveness). Tehran: Ganj Danesh Publications. (in Persian)
--------------- (2024). General Rules of Contracts (Vol. 3: Effects of Contracts). 10th Edition. Tehran: Ganj Danesh Publications. (in Persian)
-------------- (2005). Contract Interpretation. Journal of the Faculty of Law and Political Science, 277-308. (in Persian)
Kersley, R. H. & Broom, Herbert, LL. D. (1939). A Selection of Legal Maxims. 10th Edition. London: Accessible online at https: //www. trans-lex. org/926000.
Kharatha, M.T. & Sharifzadeh (1398). Bail-in: Legal and Economic Feasibility Study of Applying Bail-in Tool in Iran Usury-free Banking. Journal of Islamic Law, 217-246. (in Persian)
Kotuby Jr, C. T. & Sobota, L. A. (2017). General principles of law and international due process: principles and norms applicable in transnational disputes. Oxford University Press. Accessible online at https: //www. trans-lex. org/926000.
MacQueen, H. L. & Thomson, J. (2016). Contract Law in Scotland. Accessible online at https: //www. trans-lex. org/926000.
Moradi, Y. (2021). Transition of Bank Contracts from the Principle of Freedom of Will to Mandatory Rules; A Case Study of the Unified Jurisprudence Opinion 794 of the Supreme Court. Literal and Accurate English Translation of the Legal Collection (Supreme Court). 137-164.
Norouzi, A.R. (2019). Investigation of the Legal Dimensions of Blank Documents Based on Bank Contracts. Master's Thesis. Private Law. Kish International Campus. University of Tehran. (in Persian)
Nwogugu, M. (2007). Some game theory and financial contracting issues in corporate transactions. Applied Mathematics and Computation, 186.
Oloumi-Yazdi, H.R. & Babazadeh, B. (2009). Methods of interpreting legal contract system in Iran and England. Legal Research Quarterly, 225-270. (in Persian)
Sadeghi, M. (2024). Principles of Economic Analysis of Law and Its Practical Application in Legislation, Jurisprudence, Case Law, Doctrine and Contract Drafting in Iran. Tehran: Mizan Publisher. (in Persian)
Sotodeh Tehrani, H. (2012). Commercial Law. 22nd Edition. Tehran: Dadgar Publisher. Vol. 3. (in Persian)
Website https://ara. jri. ac. ir/
Website https://edarehoquqy. eadl. ir/
Website https://qavanin. ir/
Website https://www. cbi. ir/
Website https://www. dadrah. ir/
Website Telegram Channel @bankinglaws
 
مجله علمی
دوره 21، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1403
صفحه 281-295

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار