حکم وثیقه‌گذاری مال غیر با اذن مالک در پرتو اصل حاکمیت اراده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فقه و حقوق، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، قم، ایران

2 گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

چکیده

در وثیقه‌گذاری مال غیر با اذن مالک، عدم وجود رابطه مستقیم میان مالک و وثیقه‌گذار، یکی از دلایل اصلی چالش در تعیین ماهیت حقوقی چنین پدیده‌ای است. در این نوع وثیقه، مدیون با اجازه مالک، مال او را به عنوان وثیقه به دائن می‌سپارد. اما نکته حائز اهمیت این است که این وثیقه‌گذاری هیچگونه وابستگی به مالک اصلی ندارد و در زمان عقد رهن، نام و سمت او در قرارداد ذکر نمی‌شود. این موضوع سبب شده است که فقها و حقوقدانان در تعیین ماهیت دقیق این نوع وثیقه‌گذاری به اختلاف نظر بربخورند. چرا که این نوع وثیقه، حقی توثیقی (عینی) بر روی مال ثالث ایجاد می‌کند، بدون اینکه مالک اصلی نقشی در آن داشته باشد. برآیند جستار حاضر که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده است این است که می‌توان اذعان داشت که در این نوع وثیقه‌گذاری، ماهیت رابطه بین طرفین مبتنی بر اراده و رضایت مالک نسبت به ایجاد حق توثیقی بر مال خود به نفع دیگری است. این رضایت، رابطه سه‌جانبه‌ای را بین مالک، وثیقه‌گذار و وثیقه‌گیرنده ایجاد می‌کند که در آن، مالک با اذن دادن به وثیقه‌گذاری، نقشی اساسی در ایجاد این رابطه ایفا می‌نماید. جستار حاضر با اتکا به اراده طرفین به عنوان مبنای تفسیر، راه‌حلی بدیع ارائه می‌دهد. نویسندگان معتقدند که ماهیت رابطه مالک، وثیقه‌گذار و وثیقه‌گیر را باید بر اساس اراده طرفین معامله تعیین کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Ruling on Pledging the Property of Another with the Owner's Consent in Light of the Principle of Freedom of Contract

نویسندگان [English]

  • Mohammad Resoul Ahangaran 1
  • Ahmad Saberi Majd 1
  • Mahdi Miri 2
1 Group of Jurisprudence and Law, Faculty of Theology, University of Tehran, Qom, Iran
2 Department of Private Law, Faculty of Law, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran
چکیده [English]

In the pledging of the property of another with the owner's consent, the lack of a direct relationship between the owner and the pledger is one of the main challenges in determining the legal nature of such a phenomenon. In this type of pledge, the debtor, with the owner's permission, pledges the owner's property to the creditor. However, the important point is that this pledge has no dependence on the real owner, and at the time of the pledge contract, his name and position is not mentioned in the contract. This has caused jurists and legal scholars to disagree on the exact nature of this type of pledge. Because this type of pledge creates a security (in rem) right on the property of a third party, without the real owner having a role in it. The result of this study, which was conducted using a descriptive-analytical method, is that it can be acknowledged that in this type of pledge, the nature of the relationship between the parties is based on the will and consent of the owner to create a security right on his property in favor of another. This consent creates a tripartite relationship between the owner, the pledger, and the pledgee, in which the owner, by giving permission to pledge, plays an essential role in creating this relationship. This article offers a novel solution based on the will of the parties as the basis for interpretation. The authors believe that the nature of the relationship between the owner, the pledger, and the pledgee should be determined based on the basis of parties autonomy of will.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pledger
  • Third Party
  • Property of Another
  • Owner's Consent
  • Pledgee

مراجع

ابن مفلح، عبدالرحمن بن حسن بن محمد. (1423 ق). المبدع فی فقه المذهب الحنبلی. دار الفکر.
ابن نجیم، محمد بن برهان بن محمد. (1400 ق). الأشباه والنظائر. دار الفکر.
امامی، حسن (۱۳۸۶). حقوق مدنی. تهران: اسلامیه.
البهوتی، عبدالرحمن بن محمد بن عثمان. (بی‌تا). الروض المربع فی فقه الإمام الشافعی. دار المؤید.
جعفری لنگرودی، سید محمدجعفر. (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1382). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر. (1378). رهن و صلح. کتابخانه گنج دانش.
حسینی عاملی، محمدجوادبن محمد. (۱۴۱۹). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه. انتشارات اسلامی.
حلی محقق کرکی، علی بن حسین (1405). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)
حلی، احمد بن حسن بن یوسف (1387). إیضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد. قم: اسماعیلیان.
حلی، حسن بن یوسف (1420). تحریر الاحکام الشرعیه. قم: موسسه آل البیت (ع).
الحنفی، عبدالرحمن بن محمد. (1426 ق). الإختیار لتعلیل المختار. دار الفکر.
الحنفی، عبدالرحمن بن محمد. (بی‌تا). البحر الرائق. دار المعرفة.
خوئی، ابوالقاسم. (۱۴۲۶). مبانی منهاج الصالحین (ج ۱۰). قلم الشرق.
الدسوقی، محمد بن أحمد بن محمد. (بی‌تا). حاشیة علی متن العمدة. دار الفکر.
الدّمیری، کمال الدین محمد. (1425). حیاة الحیوان الکبری. بیروت: دار الکتب العلمیة.
رافعی، عبدالکریم. (1417). فتح العزیز بشرح الوجیز. بیروت: دار الکتب العلمیة.
رضوی, سیدمحمد؛ رضوی, سید علی؛ رفیعی, رسول. (1398). اضطراب در مبانی، اختلاف در استنباط (درنگی بر نظرات دکتر کاتوزیان در جلد دوم کتاب درس‌هایی از عقود معین). پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی,
رملی، شمس الدین محمد. (بی‌تا). نهایة المحتاج إلی شرح المنهاج. بیروت: دار الفکر.
الرومی، محمد بن عبدالرحمن بن سلیمان. (بی‌تا). العنایة شرح الهدایة. دار الفکر.
السمرقندی، محمد بن یوسف بن محمد. (1414 ق). تحفة الفقهاء. دار النشر والتوزیع.
‫طاهری‌، سید حبیب‌الله‌. (۱۳۷۵). حقوق‌ مدنی‌. ‏قم: دفتر انتشارات‌ اسلامی‌.
طوسی، محمد بن حسن (1387‌). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: مکتبه المرتضویه.
عاملی، زین الدین بن علی. (۱۴۱۳). مسالک الأفهام. مؤسسة المعارف الإسلامیة.
عاملی، محمدبن مکی (1417). الدروس الشرعیه فی فقه‌الامامیه. قم: النشر الاسلامی.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1414). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسة آل البیت (ع)
علی آبادی، علی. (1386). رهن مستعار. مطالعات حقوق خصوصی, 37(1).
الغیتابی، أحمد بن محمد بن محمد. (1420 ق). البناء. دار الهدی.
قهرمان، محمد. (1389). ماهیت حقوقی و آثار رهن مال غیر. پیام آموزش، 8(2)، 26.
کاتوزیان، ناصر. (1364). عقود معین. تهران: گنج دانش.
کاتوزیان، ناصر. (۱۳۸۷). دوره مقدماتی حقوق مدنی. تهران.
کاشانی، محمد محسن فیض (بی‌تا). مفاتیح الشرائع. قم: مرعشی.
کاشف‌الغطاء، حسن. (۱۴۲۲). أنوار الفقاهة (کاشف‌الغطاء) (ج ۲۴). مؤسسة کاشف الغطاء العامة.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (1403). مجمع‌الفائده والبرهان. قم: النشر الاسلامی.
نجفی، محمدحسن (۱۴۰۴). جواهر الکلام فی شرح الاسلام فی شرح شرائع الا سلام. تهران: مکتبه الاسلامیه.
النووی، محیی الدین یحیی. (بی‌تا). منهاج الطالبین وعمدة المفتین. بیروت: دار إحیاء التراث العربی
همدانی، رضا (1416). مصباح الفقیه. المؤسسة الجعفریة لاحیاء التراث.
Al-Bahuti, A. M. U. (n.d.). Al-Rawd al-Murbi' fi Fiqh al-Imam al-Shafi'i. Dar al-Mu'ayyad. (in Arabic)
Al-Damiri, K. M. (2004). Hayat al-Hayawan al-Kubra. Beirut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyyah. (in Arabic)
Al-Dasuqi, M. A. M. (n.d.). Hashiyah 'ala Matn al-'Umdah. Dar al-Fikr. (in Arabic)
Al-Ghitabi, A. M. M. (2000). Al-Bina'. Dar al-Huda. (in Arabic)
Al-Hanafi, A. M. (2005). Al-Ikhtiyar li-Ta'lil al-Mukhtar. Dar al-Fikr. (in Arabic)
Al-Hanafi, A. M. (n.d.). Al-Bahr al-Ra'iq. Dar al-Ma'rifah. (in Arabic)
Aliabadi, A. (2007). Borrowed Mortgage. Private Law Studies, 37(1). (in Persian)
Allamah Hilli, H. Y. (1994). Tadhkirat al-Fuqaha'. Qom: Al al-Bayt Institute. (in Arabic)
Ameli, M. M. (1997). Al-Durus al-Shar'iyyah fi Fiqh al-Imamiyyah. Qom: Al-Nashr al-Islami. (in Arabic)
Ameli, Z. A. (1993). Masalik al-Afham. Mu'assasat al-Ma'arif al-Islamiyyah. (in Arabic)
Al-Nawawi, M. Y. (n.d.). Minhaj al-Talibin wa 'Umdat al-Muftin. Beirut: Dar Ihya' al-Turath al-'Arabi. (in Arabic)
Al-Rumi, M. A. S. (n.d.). Al-'Inayah Sharh al-Hidayah. Dar al-Fikr. (in Arabic)
Al-Samarqandi, M. Y. M. (1994). Tuhfat al-Fuqaha'. Dar al-Nashr wa al-Tawzi'. (in Arabic)
Emami, H. (2007). Civil Law. Tehran: Islamieh Publishing. (in Persian)
Ghahraman, M. (2010). The Legal Nature and Effects of Mortgaging Another's Property. Payam-e Amouzesh, 8(2), 26. (in Persian)
Hamadani, R. (1996). Misbah al-Faqih. Al-Mu'assasah al-Ja'fariyyah li-Ihya' al-Turath. (in Arabic)
Hilli, A. H. Y. (2008). Idah al-Fawa'id fi Sharh Ishkalat al-Qawa'id. Qom: Ismailian. (in Arabic)
Hilli, H. Y. (2000). Tahrir al-Ahkam al-Shar'iyyah. Qom: Al al-Bayt Institute. (in Arabic)
Hilli, Muhaqqiq al-Karaki, A. H. (1985). Jami' al-Maqasid fi Sharh al-Qawa'id. Qom: Al al-Bayt Institute. (in Arabic)
Husseini Ameli, M. J. M. (1998). Miftah al-Karamah fi Sharh Qawa'id al-'Allamah. Islamic Publications. (in Arabic)
Ibn Muflih, A. H. M. (2002). Al-Mubdi' fi Fiqh al-Madhhab al-Hanbali. Dar al-Fikr. (in Arabic)
Ibn Nujaym, M. B. M. (1980). Al-Ashbah wa al-Naza'ir. Dar al-Fikr. (in Arabic)
Jafari Langroudi, M. J. (1999). Mortgage and Peace. Ganj-e Danesh Library. (in Persian)
Jafari Langroudi, M. J. (2003). Legal Terminology. Tehran: Ganj-e Danesh Publishing. (in Persian)
Jafari Langroudi, S. M. J. (1999). A Comprehensive Work on Legal Terminology. Tehran: Ganj-e Danesh Publishing. (in Persian)
Kashani, M. M. F. (n.d.). Mafatih al-Shara'i'. Qom: Mar'ashi. (in Arabic)
Kashif al-Ghita', H. (2001). Anwar al-Fiqahah (Kashif al-Ghita') (Vol. 24). Mu'assasat Kashif al-Ghita' al-'Ammah. (in Arabic)
Katouzian, N. (1985). Specific Contracts. Tehran: Ganj-e Danesh Publishing. (in Persian)
Katouzian, N. (2008). Preliminary Course of Civil Law. Tehran. (in Persian)
Khoei, A. (2005). Mabani Minhaj al-Salihin (Vol. 10). Qalam al-Sharq. (in Arabic)
Muqaddas Ardibili, A. M. (1983). Majma' al-Fa'idah wa al-Burhan. Qom: Al-Nashr al-Islami. (in Arabic)
Najafi, M. H. (1984). Jawahir al-Kalam fi Sharh Shara'i' al-Islam. Tehran: Maktabat al-Islamiyyah. (in Arabic)
Rafi'i, A. (1997). Fath al-'Aziz bi-Sharh al-Wajiz. Beirut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyyah. (in Arabic)
Razavi, S. M., Razavi, S. A., & Rafiei, R. (2019). Anxiety in the Foundations, Disagreement in the Inference (A Reflection on the Opinions of Dr. Katouzian in the Second Volume of the Book 'Lessons from Specific Contracts'). Critical Research Journal of Texts and Programs of Human Sciences. (in Persian)
Ramli, S. M. (n.d.). Nihayat al-Muhtaj ila Sharh al-Minhaj. Beirut: Dar al-Fikr. (in Arabic)
Taheri, S. H. (1996). Civil Law. Qom: Office of Islamic Publications. (in Persian)
Tusi, M. H. (2008). Al-Mabsut fi Fiqh al-Imamiyyah. Tehran: Maktabat al-Murtadawiyyah. (in Arabic)
مجله علمی
دوره 22، شماره 1
بهار و تاستان
فروردین 1404
صفحه 29-41

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار