تأثیرپذیری حقوق خصوصی از حق‌های بنیادین بشری با رویکردی بر تئوری اثر مستقیم و اثر غیر مستقیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری حقوق خصوصی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 گروه حقوق خصوصی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران

3 گروه حقوق خصوصی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.22059/jolt.2025.365668.1007237

چکیده

به ‌لحاظ سنتی، حقوق بنیادین بشر در زمرۀ مقوله‌هایی بودند که برای دفاع از افراد در مقابل دولت مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این عملکرد خاص حقوق بنیادین بشری ارتباط نزدیکی با تمایز میان حقوق خصوصی و عمومی داشته و در طول دو قرن اخیر گسترش یافته است. با توجه به حاکمیت اصول قانون اساسی که برگرفته از حق‌های بنیادین بشری هستند می‌توان در دادگاه‌ها و محاکم حقوقی نیز حقوق بنیادین بشر را بر روابط خصوصی افراد حاکم کرد و با توسل به حق‌های بنیادین حتی در تعارض با حقوق و قوانین مدنی اختلافات را به طریقی که کمترین آسیب متوجه طرف ضعیف شود حل‌وفصل کرد. در جهان امروز، تأثیرپذیری حقوق خصوصی در برخی حوزه‌ها به‌ویژه حقوق قراردادها از حق‌های بنیادین بشر به شیوۀ مستقیم و غیر مستقیم صورت می‌پذیرد. در شیوۀ اعمال مستقیم، حقوق بشر نه‌تنها فرد را در مقابل دولت بلکه در برابر اشخاص حقوق خصوصی حمایت می‌کند. اما در شیوۀ اعمال غیر مستقیم حقوق بشر در روابط خصوصی بین افراد نیاز به ابداع قالب‌های جدید در نظام حقوقی نیست و به دلیل تقدم قواعد حقوق خصوصی بر حقوق بشر نباید اجازه داد حقوق بنیادین بشر قواعد و اصول حقوق خصوصی را از صحنه کنار گذارند. در حال حاضر، شیوة اعمال غیر مستقیم به عنوان روی مطلوب‌تر برای اکثر نظام‌های حقوقی پیشنهاد شده و قابلیت کاربست پیدا کرده است. در این مقاله، نویسندگان به روش توصیفی‌ـ تحلیلی پس از تبیین مفاهیم مرتبط به تشریح روابط بین حقوق بنیادین و حقوق خصوصی اشاره کرده و در نهایت به شیوۀ اعمال قواعد حقوق بنیادین بشر بر قراردادهای خصوصی پرداخته‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Role of Fundamental Rights on Private Rights with an Approach to European Regulations

نویسندگان [English]

  • Fariba Jouzdani 1
  • Nader Pourarshad 2
  • Majid Abbasabadi 3
1 PhD in Private Law, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Department of Private Law, Shahrekord Branch, Islamic Azad University, Shahrekord, Iran
3 Department of Private Law, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Traditionally, fundamental rights served as a primary bulwark for defending individuals against governmental overreach. This inherent defensive function has significantly expanded over the last two centuries, closely intertwining with the evolving distinction between private and public spheres. In the contemporary legal landscape, the influence of fundamental human rights on the domain of private contracts manifests through both direct and indirect mechanisms. The direct effect doctrine posits that human rights norms are immediately enforceable within contractual relationships. However, a critical concern with this approach is its potential infringement upon the doctrinal autonomy of private law. Conversely, the indirect effect is achieved by shaping the interpretation of established contract law rules. A principal advantage of this indirect application, favored by legal positivists, is the preservation of private law’s independence as a distinct field of study. This article systematically addresses these issues: after first defining the concepts of human rights and fundamental human rights, the authors examine their relationship with private rights, and ultimately, analyze the various methods by which fundamental human rights rules are applied to private contracts.”

کلیدواژه‌ها [English]

  • direct effect
  • Human fundamental rights
  • indirect effect
  • private contract

مراجع

اسدی، عباس (۱۳۹۶). تأثیر حقوق اساسی در حقوق قراردادها، رسالۀ دکتری حقوق خصوصی. دانشگاه تربیت مدرس.
شهبازی، حشمت‌الله (۱۳۹۶). حقوق بشر در حقوق خصوصی. پژوهش حقوق خصوصی، ش ۱۹، ۹۷ ـ ۱۳۱.
شمعی، محمد، مجاهدی فر، ندا (1401). اعمال حقوق بشر مبتنی بر قانون اساسی در حقوق خصوصی، فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه، ش 9، 21-42.
طهماسبی، علی (۱۳۹۱). فزون‌خواهی حق‌های اساسی: درآمدی بر اساسی‌سازی حقوق خصوصی. پژوهش‌های حقوق تطبیقی، د ۱۶، ش ۳، ۹۹ ـ ۱۲۲.
قاری سیدفاطمی، سید محمد (۱۳۹۹). حقوق بشر در جهان معاصر. ج 1. تهران: شهر دانش. چ 6.
گرجی، علی‌اکبر (۱۳۸۳). مبنا و مفهوم حقوق بنیادین. حقوق اساسی، ش ۲، ۸ ـ ۲۶.
گرجی، علی‌اکبر (۱۳۹۹). در تکاپوی حقوق اساسی. تهران: جنگل. چ 6.
محمدی، زینب؛ محقق‌داماد، سید مصطفی و حبیبی مجنده، محمد (۱۳۹۹). تأثیر حقوق بشر بر قراردادها در حقوق آلمان، انگلیس، و ایران. حقوق اسلامی، س ۱۷، ش ۶۵، ۷۹ ـ ۱۰۵.
مولایی، یوسف (۱۳۹۷). مبانی نظری اعمال حقوق بنیادین در حقوق قراردادها. مطالعات حقوق تطبیقی، د ۹، ش ۱، ۴۲۵ ـ ۴۴۹.
مولایی، یوسف و شعاریان، ابراهیم (۱۳۹۳). نفوذ حقوق بشر در حقوق قراردادها در پرتو رویۀ قضایی اروپایی. پژوهش حقوق عمومی، س ۱۵، ش ۴۲، ۱۷۳ ـ ۱۹۰.
هاشمی، سید محمد (۱۳۹۹). حقوق بشر و آزادی‌های اساسی. تهران: میزان. چ 6.
یثربی، سید محمدعلی و آرین، محسن (۱۴۰۰). دخالت دولت در قراردادهای خصوصی بر اساس نظریۀ تأثیر حقوق بنیادین در قراردادها. حقوق اسلامی، س ۱۸، ش ۶۸، ۲۶۳ ـ ۳۰۰.
Asadi, A. (2017). The Impact of Constitutional Rights on Contract Law. PhD Dissertation in Private Law. Tarbiat Modares University.(in Persian )
Bamforth, N. (2001). The True ‘Horizontal Effect’ of The Human Rights. act 1998: 630-659.
Beale n. H. Pittam (2001). The Impact of The Human Rights Act 1998 on English Tort and Contract Law, in: d. Friedmann & d. Barak-erez (eds.), human rights in private law. Oxford/ Portland Oregon: Hart Publishing.
Benson, P. (2001). The Unity of Contract Law, in The Theory of Contract Law 118 (peter benson ed. (2001). See also the rich philosophical work on tort law: philosophical foundations of the law of unjust enrichment (robert chambers et al. Eds. , 2009). 57-70.
Dorig, G. (1956). Grundrechte und Zivilrechtsprechung. fundamental rights and adjudication", in festschrift for hans nawiasky 183 ([e]s geht [bei derdrittwirkung, f. r. ] Um die erhaltung der privatrechtlichen eigenstandigkeit). 157-190.
Foster & s. N. Sule (2016). German Legal System and Laws. 3rd edition. oxford: oxford university press.
Ghari Seyedfatemi, S. M. (2020). Human Rights in the Contemporary World. 6th edition. Tehran: Shahr-e Danesh. Vol. 1. (in persian)
Gorji, A.A. (2004). The Basis and Concept of Fundamental Rights. Constitutional Law Quarterly, No. 2, 8–26. .(in persian)
Gorji, A.A. . (2020). In Pursuit of Constitutional Rights. 6th edition. Tehran: Jangal. .(in persian)
Hashemi, S. M. (2020). Human Rights and Fundamental Freedoms. 6th edition. Tehran: Mizan. .(in persian)
Hogg (1992). Constitutional Law of Canada. 3rd edition. (toronto: carswell) at 842.
Macdonald, R. A. "postscript and prelude - the jurisprudence of the charter: eight thess" (1982). 4 sup. Ct. L. Rev. 321- 347.
Mohammadi, Z., Mohaghegh-Damad, S. M., & Habibi Majandeh, M. (2020). The Impact of Human Rights on Contracts in German, English, and Iranian Law. Islamic Law Quarterly, Vol. 17, No. 65, 79–105. .(in persian)
Molaei, Y. (2018). Theoretical Foundations of the Application of Fundamental Rights in Contract Law. Comparative Legal Studies Journal, Vol. 9, No. 1, 425–449. .(in persian)
Molaei, Y. & Shaarian, E. (2014). The Penetration of Human Rights in Contract Law in Light of European Judicial Practice. Public Law Research Quarterly, Vol. 15, No. 42, 173–190. .(in persian)
Peter e. Quint (1989). "Free Speech and Private Law in German Constitutional Theory" 48 mar. L. Rev. 247. 248-348.
Peterson v. Greenville (1964). 373 u. s. 244 (1963). bell v. Maryland, 378 u. s. p226.
Robert alexy, a theory of constitutional rights 363 (2002). Konrad Hesse, Verfassungsrecht und Privatrecht (1998). Matthias Kumm, Who is Afraid of the Total Constitution, 7 german l. j. 341, 359 (2006). ("conceptually then, private law, like any law in germany, qualifies as a branch of applied constitutional law.").
Shahbazi, H. (2017). Human Rights in Private Law. Quarterly Journal of Private Law Research, No. 19, 97–131. .(in persian)
Shamei, M, & Mojahidifar, N (2012). The application of constitutionally based human rights in private law, Quarterly Journal of Interdisciplinary Studies in Jurisprudence, No. 9, 21-42. (in persian)
Swinton, K. (1892). Application of The Canadian Charter of Rights and Freedoms", in w. Tarnopolsky and g. Beaudoin, eds., the canadian charter of rights and freedoms (toronto: carswell), 41.
Tahmasbi, A. (2012). The Expansion of Fundamental Rights: An Introduction to the Constitutionalization of Private Law. Comparative Law Research Quarterly, Vol. 16, No. 3, 99–122. .(in persian)
Yassrebi, S. M.A. & Arian, M. (2021). State Intervention in Private Contracts Based on the Theory of the Impact of Fundamental Rights in Contracts. Islamic Law Quarterly, Vol. 18, No. 68, 263–300. .(in persian)
 
 
مجله علمی
دوره 22، شماره 1
بهار و تاستان
فروردین 1404
صفحه 139-151

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار