حقوق محصولات فکری پدیدآمده از غیر انسان:‏ شرح حقوق کنونی و نقدی بر رویکرد لایحۀ حمایت از مالکیت فکری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق خصوصی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

 همۀ محصولات فکری ناشی از خلاقیت شخص انسانی نیست؛ برخی از آن‌ها حاصل موجوداتی است که انسان نیستند؛ همانند روباتی که اثر ادبی هنری، مثل داستان نو و خلاقانه، می‌نگارد. راجع به نفس و امکان حمایت از این محصولات فکری، به‌ویژه در حقوق غرب، اختلاف بسیاری وجود دارد؛ همچنین، از نظر حقوقی، معلوم نیست که آیا بایستی انسان را مالک آن دانست یا خیر و، در صورت مالک‌دانستن انسان، کدام شخص دارای امتیازات مالکیت تلقی می‌شود. بر اساس منطق حقوق مالکیت فکری، مصالح اقتصادی و اجتماعی پشت آن و بر پایۀ آموزه‌های حقوق طبیعی، بایستی از این محصولات حمایت کرد و کسی را که در ایجاد آن سرمایه‌گذاری کرده است، صاحب حق مالکیت فکری تلقی کرد. در نوشته‌های حقوقی ایران، لایحۀ حمایت از مالکیت فکری تعیین پدیدآورندۀ آثار خودکار را به عرف وانهاده است؛ با این حال، در کنار ابهاماتی که در اعمال حکم مورد نظر لایحه وجود دارد، مقررات گوناگون موجود در حقوق ایران، چه در زمینه‌های کلی حقوق مدنی و چه در گرایش حقوق مالکیت فکری و به‌ویژه مقررات مربوط به حمایت از نرم‌افزارها، واجد احکامی پیرامون حمایت از سرمایه‌گذار است؛ بنابراین بایستی، در تصویب قانون، موضوع توجه قانون‌گذار قرار گیرد و ابهامات لایحه رفع گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Auto-generated Works in Iranian Law: Commentaries on the Current Laws and Criticism of Intellectual Property Bill

نویسنده [English]

  • Abdollah Rajabi
Assistant Professor of Law, Farabi Colledge of University of Tehran, Qom, Iran
چکیده [English]

There is some intellectually created works that haven't been directly rooted inhuman intellectual endeavor, some robots can create artwork for example they write new and creative stories. There is controversy regarding the protection of this intellectual works especially in the western law. From legal point of view, it is not clear whether human should be regarded as the owner of it or not. If human is considered the owner, it is not obvious which person will benefit from the ownership’s privileges. Based on logical of intellectual property right, its underlying economic and social interests and with regard to natural law, these works should be protected and the person who invests in their creation should be considered as owner of the intellectual property right. From the Iranian legal documents, the Intellectual Property Bill has assigned the determination of creator of the works to the custom; however, the different regulations in laws including civil law and also intellectual property law especially the regulations regarding the software protection contain the rules concerning the investor’s protection, hence, they should be regarded by legislator and the vague points of Bill should be clarified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hire
  • Auto-generated Works
  • Computer based Works
  • Investment
  • order

مراجع

  1. حکمت‌نیا، محمود (1387). مبانی مالکیت فکری. چاپ دوم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  2. جعفری تبار، حسن (1393). ملک معنی در کنار: گفتاری در فلسفۀ حقوق مالکیت فکری. چاپ اول، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
  3. زرکلام، ستار، محوری، محمدحسن (1394). حمایت حقوقی از پدیدآورندگان نرم‌افزار. چاپ اول، تهران: سمت.
  4. شبیری زنجانی، سیدحسن (1389). حقوق مالکیت فکری در آثار مبتنی بر رایانه (برگرفته از رایانه). مدرس علوم انسانی – پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دورۀ 14، شمارۀ 2، صفحات 157-193.
  5. شهید ثانی. شرح اللمعه. جلد ششم، تحقیق سید محمد کلانتر، چاپ اول، نرم‌افزار کتابخانۀ شیعه، مؤسسۀ میلانی.
  6. شهیدی، مهدی (1381). اصول قراردادها و تعهدات. چاپ دوم، تهران: مجد.
  7. صاحب، طیبه (1394). دشواری‏های حقوقی حاکم بر بهره‌برداری از آثار ادبی و هنری مجهول‌المالک. پژوهش‏های حقوق تطبیقی، دورۀ 19، شمارۀ 1، صفحات 27-49.
  8. صادقی نشاط، امیر (1389). حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای کامپیوتری. چاپ دوم، تهران: میزان.
  9. عبدی‌پور فرد، ابراهیم (1392). مباحثی تحلیلی از حقوق تجارت. چاپ دوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  10. عراقی، سیدعزت‌الله (1385). حقوق کار. جلد اول، چاپ ششم، تهران: سمت.
  11. عیسای تفرشی، محمد (1378). مباحثی تحلیلی از حقوق شرکت‏های تجاری. جلد اول، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
  12. کاتوزیان، ناصر (1391). حقوق مدنی: عقود معین. جلد دوم (مشارکت‌ها و صلح)، چاپ نهم، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
  13. کاتوزیان، ناصر (1385). فلسفۀ حقوق. جلد دوم، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  1. محمدی، ابوالحسن (1380). مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه. چاپ سیزدهم، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  2. موسوی، نعیمه سادات (1395). حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‏ای. چاپ نخست، تهران: مجد.
  3. Balkin, Jack M., 2015, "The Path of Robotics Law", California Law Review, vol. 6, pp. 45-60.
  4. Bainbridge, David, 2004, Introduction to Computer Law, 5th ed., Pearson Education Limited.
  5. Bridy, Annemarie, 2012, "Coding Creativity: Copyright and the Artificially Intelligent Author", Stanford Technology Law Review, No. 5, pp. 1-28.
  6. Curzon, L. B., 1995, Jurisprudence, 4th ed., Cavendish Publishing Co.
  7. Davison, Mark J., 2008, the Legal Protection of Databases, Cambridge University Press.
  8. Derclaye, Estelle, 2008, the Legal Protection of Databases: a Comparative Analysis, Edward Elgar Publishing, Inc.
  9. Graef, Inge, 2014, How can Software Interoperability be achieved under European Competition Law and Related Regimes?, Journal of European Competition Law & Practice, Vol. 5, No. 1, pp. 6-19.
  10. Grimmelmann, James, 2016, "There’s No Such Thing as a Computer-Authored Work—And It’s a Good Thing, Too", Columbia Journal of Law & the Arts, vol. 3, pp. 403-416.
  11. Lloyd, Ian J., 2011, Information Technology Law, 6th ed., Oxford University Press.
  12. McCutcheon, Jani, 2013, "The Vanishing Author in Computer-generated Works: A Critical Analysis of Recent Australian Case Law", Melbourne University Law Review, vol. 36, pp. 915-969.
  13. Rahmatian, Andreas, “Originality in UK Copyright Law: The Old ‘Skill and Labour’ Doctrine Under Pressure”, Max-Planck Institute for Intellectual Property and Competition Law, Springer, 2013
  14. Veljanovski, Cento G., 2007, Economic Principles of Law, Cambridge University Press.
  15. Wacks, Raymond‎, ‎‎2006‎, Philosophy of Law (very short introduction), Oxford uni. Press.
  16. World Intellectual Property Organization (Wipo), 2008, Wipo Intellectual Property Handbook, 2nd ed., Wipo Publication.
مجله علمی
دوره 14، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1396
صفحه 241-265

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار