شرط تغییر عوض قراردادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکدة حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

با بررسی ‌قرارداد‌های اشخاص به توافقاتی برمی‌خوریم که به‌ موجب آن‌ها، در صورت عمل به تعهد پیش از موعد یا با تأخیر یا عمل به تعهد در شرایط ویژه، عوض قرارداد تغییر خواهد کرد. طرفین توافق می‌کنند چنانچه تعهد به‌ صورت توافق‌شده انجام شود، عوض قراردادی تعیین‌شده افزایش یا کاهش یابد. قانون مدنی ایران در خصوص اعتبار چنین توافقاتی به ‌طور کلی سخن نگفته و صرفاً در برخی موارد، مانند مادة 509، شرط تغییر عوض قراردادی را معتبر دانسته است. دکترین حقوقی هم فقط به بررسی همین موارد توجه کرده است. اما، حقوقدانان در تحلیل همین موارد اندک نیز متفق‌القول نیستند. برخی آن را تعیین عوض به صورت مردد تحلیل کرده‌اند و برخی آن را یک توافق فرعی یا شرط تعیین‌کنندة میزان خسارت دانسته‌اند. ازین‌رو، تحلیل‌های متفاوتی در خصوص ماهیت و اعتبار شروط تغییر عوض قراردادی ارائه داده‌اند. اما به نظر می‌رسد باید با توجه به ارادة مشترک طرفین در خصوص ماهیت این شروط اظهارنظر کرد و به طور کلی دلیلی بر غیرمعتبر بودن آن‌ها در نظام حقوق ایران وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Consideration Change Clause

نویسندگان [English]

  • Mansour Amini 1
  • Amirsadeq Rahmani 2
1 Associate Professor, Department of Private Law, Faculty of Law, Shahid Behesti University, Tehran, Iran
2 Ph.D. Student in Private Law, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran
چکیده [English]

In case of individual contracts examination, we face agreements that, if obligations is executed before the certain time or after the deadline or promisor perform it in a particular way, the consideration will be changed. The parties agree if obligations are performed in agreed circumstances, the consideration will be increased or decreased. Iran Civil Code has not stipulated any provisions about the validity of such agreements generally and it just in some cases, like article 509, has affirmed some of these clauses are valid. Doctrine has only paid attention to these cases, but they are not unanimous in analyzing these cases. Some have analyzed them as indeterminable consideration, and others have proclaimed them as a warranty or a liquidated damages; so they have presented the different analysis of nature and validity of Consideration Change Clause. But the validity of such clauses shall be determined with regard to the Parties’ intentions and , and in general, there isn’t any reason for invalidity of such clauses in Iranian legal system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Multiple Contract’s Subjects
  • Clause
  • Consideration
  • Rule of Gharar
  1. ابن‌زهره، حمزه بن علی (1375). غنیه النزوع الی علمی الاصول و الافروع، قم، مؤسسة نشر امام صادق(ع)، ج 1.
  2. اردبیلی، احمد بن محمد (مقدس اردبیلی) (بی‌تا). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، مؤسسة نشر اسلامی، ج 8 و 10.
  3. امامی، سید حسن (1390). حقوق مدنی، چ 31، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، ج 1.
  4. ــــــــــــــــ (1389). حقوق مدنی، چ 22، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، ج 2.
  5. انصاری، مرتضی (1437). کتاب المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ج 4 و 6.
  6. حسینی عاملی، سید محمدجواد (بی‌تا). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، قم، مؤسسة نشر اسلامی، ج 13.
  7. حلی، ابن‌ادریس (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج دوم، قم، مؤسسة  نشر اسلامی.
  8. حلی، جعفر بن حسن (محقق حلی) (بی‌تا). المختصر النافع فی فقه الامامیة، تهران، مؤسسة البعثه.
  9. حلی، حسن بن یوسف (علامه حلی) (1378). تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، قم، مؤسسة امام صادق(ع)، ج 2.

10. حلی، محمد بن حسن (فخر المحققین) (1387). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد‌، قم، مؤسسة اسماعیلیان، ج دوم.

11. حلی، مقداد بن عبد الله (فاضل مقداد) (1404). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، کتابخانة آیت الله مرعشی نجفی، ج 2.

12. خویی، ابوالقاسم (1365). مستند العروه الوثقی: کتاب الاجاره، قم، ناشر: لطفی.

13. خویی، ابوالقاسم (1425). التنقیحفیشرحالمکاسب، قم، مؤسسة  احیاء آثار امام خویی، ج 5.

14. خمینی، روح‌الله (1410). کتاب البیع، قم، مؤسسة اسماعیلیان، ج 5.

15. ــــــــــــــ (1379). تحریر الوسیله، قم، دار العلم، ج 1.

16. سبزواری، باقر بن محمد (محقق سبزواری) (بی‌تا). کفایة الأحکام، قم، مؤسسة نشر اسلامی، ج 1.

17. شعاریان، ابراهیم و ابراهیم ترابی (1393). حقوق تعهدات، چ 1، تهران، شهر دانش.

18. شعاریان، ابراهیم (1386). «مطالعة تطبیقی تعدیل وجه التزام»، حقوق مدنی تطبیقی، چ 6، تهران، سمت.

19. شهیدی، مهدی (1396). تشکیل قراردادها و تعهدات، چ 13، تهران، مجد.

20. ـــــــــــــ (1394 الف). شروط ضمن عقد، چ 5، تهران، مجد.

21. ــــــــــــ (1394 ب). حقوق مدنی 6، چ 18، تهران، مجد.

22. شیخ مفید (1410). المقنعة، قم، مؤسسة نشر اسلامی.

23. طوسی، محمد بن حسن (1431). الخلاف، قم، مؤسسة نشر اسلامی، ج 3.

24. ـــــــــــــــــــــــ (1387). المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، مکتبة المرتضویه، ج 3.

25. عاملی، زین الدین (شهید ثانی) (1382). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ج 2.

26. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1413). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، ج 5.

27. عاملی، علی بن حسین (محقق کرکی) (1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج 7، قم، مؤسسة آل البیت(ع).

28. عاملی، محمد بن مکی (شهید اول) (1417). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، چ 3، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج 3.

29. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1414). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ج 2.

30. کاتوزیان، ناصر (1392). درس‌هایی از عقود معین، چ 20، تهران، گنج دانش، ج 1.

31. ـــــــــــــ (1394). عقود معین، چ 13، تهران، شرکت سهامی انتشار، ج 1.

32. ـــــــــــــ (1395 الف). قواعد عمومی ‌قرارداد‌ها، تهران، شرکت سهامی انتشار، ج 1 تا 4.

33. ـــــــــــــــ (1395 ب). نظریة عمومی تعهدات، چ 8، تهران، میزان.

34. گرجی، ابوالقاسم (1385). مقالات حقوقی، چ 4، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ج 1.

35. محقق داماد، مصطفی (1388). نظریة عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.

36. نجفی، محمدحسین (1362). جواهر الکلام فی شرح الشرائع الاسلام، بیروت، دار احیاء تراث العربی، ج 35.

37. نراقی، احمد بن محمد (1375). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ج 35.

38. نراقی، محمد بن احمد (1380). مشارق الاحکام، قم، کنگرة بزرگداشت محققان ملا مهدی و ملا احمد نراقی.

39. هاشمی شاهرودی، سید محمود (1429). کتاب الاجاره، چ 2، قم، مؤسسة دائره المعارف الفقه الاسلامی، ج 1.

40. یزدی طباطبایی، سید محمدکاظم (1417). العروه الوثقی، قم، مؤسسة نشر اسلامی، ج 5.

41. یوسفی، حسن بن ابی‌طالب (بی‌تا). کشف الرموز، قم، مؤسسة نشر اسلامی، ج 1.