مطالعة انتقادی اسباب سقوط تعهدات در قانون مدنی ایران، تطبیقی با حقوق فرانسه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه حقوق دانشکدة مطالعات فرهنگی اجتماعی دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران

چکیده

مادة 264 ق.م. ذیل عنوان اسباب سقوط تعهد شش سبب را برشمرده است. در تحلیل مواد ذیل این عنوان، دو رویکرد بین حقوقدانان وجود دارد. برخی این مواد را ضعیف و برخی قابل قبول می‌دانند. حقوقدانان بر آن‌اند که مقنن در پی جمع بین فقه با نظام فرانسوی بوده و همین امر موجب تشتت شده است. اختلاط معانی‌ـ اصطلاحی این نهادها از دیگر علل است. در برابر، برخی هدف تدوین مواد را حل مسائل واقعی می‌دانند، نه تبعیت صرف از قالب‌های حقوقی.
یافته‌ها: رویکرد اول قوی‌تر است. قانون مدنی تلاش داشته اسباب سقوط تعهدات مبتنی بر نظریة عمومی تعهدات فرانسه و عوامل انحلال یا بی‌اثر شدن عقد مبتنی بر احکام فقهی را در یک ماده جمع کند. این تلاش منجر به تدوین موادی فاقد مبنا شده است. قانون مدنی فرانسه نیز از این تشتت خالی نبود. اما در اصلاحات سال 2016 میلادی به معنای اصطلاحی اسباب سقوط تعهدات نزدیک‌تر شد و با حذف، اصلاح، و جابه‌جایی اسباب سقوط تعهدات اصلاحات مهمی را در قانون انجام داد. جمع کردن بنیادین بین مفاهیم و احکام فقهی و فرانسوی دشوار است. اما حداقل قانون مدنی ایران می‌تواند با تفکیک مفهوم «تعهد» از مفهوم «عقد» اسباب بی‌اثر شدن هر یک را به صورت مجزا احصا کند.
روش: جمع‌آوری داده‌ها از طریق رجوع به قوانین و دکترین حقوقی کشور فرانسه و ایران انجام پذیرفته است. داده‌ها بر اساس روش تحلیلی‌ـ حقوقی به بحث گذاشته شده و با روش مطالعة تطبیقی مورد ارزیابی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Critical Study of the Appurtenances of Extinction of the Obligations in Iran's Civil Law Compared with French Law

نویسنده [English]

  • Ataollah Bigdeli
Faculty of Social Studies, Department of Law of Imam Hossein University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Article 264 of Civil Code. (Hereinafter “Civ.C”) under the title of the appurtenances of extinction of the obligations, lists 6 appurtenances. In the analysis of the articles, there are two approaches among jurists: Some consider them weak and some consider them acceptable. Jurists believe that the legislator was looking for a convergence between jurisprudence and the French system, and this caused confusion. Mixing the meanings of these institutions is one of the other causes. On the other hand, some consider the purpose of drafting Articles to solve real issues and not to simply comply with legal forms.
Findings: The first approach is stronger, The civil law has tried to gather the appurtenances of extinction of the obligations (based on the general theory of French obligations) and the factors for the dissolution or invalidation of a contract (Aqd) based on jurisprudence in one article. This effort has led to the compilation of baseless Article.
The French Civ.C was not free from this confusion, but in the reforms of 2016, it became closer to the appurtenances of extinction.
It is difficult to sum up the fundamental concepts of jurisprudence and French, but at least the Iranian Civ.C can separate the concept of "obligation" from the concept of "contract", and calculate the reasons for the ineffectiveness of each one separately.
Method: Data collection has been done by referring to the laws and legal doctrine of France and Iran, the data has been discussed based on the legal-analytical method and evaluated with the comparative study method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Extinction of the obligations in Iran Civ.C
  • Extinction of the obligations France Civ.C m Article 264 Civ.C m Article 1342 Civ.C of France
مامی، حسن (1355). حقوق مدنی. تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
اوبر، ژان لوکو و دوتیول، فرانسوا کولار (1390). حقوق تعهدات: قراردادها. ترجمه و تحقیق: مجید ادیب. تهران: میزان.
باقری، احمد (1382). بررسی تحلیلی مبانی فقهی قانون مدنی: سقوط تعهدات، (مواد 264 الی 300). تهران: آن.
برجی، حسن و قاسمی حامد، عباس (1399). اسباب سقوط تعهدات در پرتو رویکرد فرمالیسم حقوقی. حقوق خصوصی، 36.
بهرامی احمدی، حمید (1390). حقوق تعهدات و قراردادها. تهران: دانشگاه امام صادق.
بیگدلی، عطاالله (1389). مالکیت ما فی الذمه در حقوق ایران، فرانسه، مصر و فقه امامیه، دانشگاه امام صادق(ع). معارف اسلامی و حقوق، 26.
ـــــــــــــ (1393). تفاوت مبانی نظریة تعهدات در دو نظام رومی‌ـ ژرمنی و فقه امامیه و آثار آن در حقوق قراردادهای ایران و فرانسه. رسالة دکتری. استاد راهنما: آیت‌الله سید مصطفی محقق داماد. تهران: دانشگاه امام صادق(‌ع).
الجبوری، مسلم حسن صبیح (1401). اسباب سقوط تعهدات در حقوق مصر، عراق، و ایران. استاد راهنما: سیامک جعفرزاده. دانشگاه ارومیه.
جهانیان، مجتبی و براری چناری، یوسف (1398). تأملی بر ماهیت تبدیل تعهد و مقایسة آن با نهادهای مشابه در فقه و حقوق. دانشنامه‌های حقوقی، 4.
درویشی، رحیم‌علی (1399). بررسی احکام و آثار ابراء در حقوق ایران و مصر. استاد راهنما: محمدحسین بیاتی. دانشگاه عدالت.
رحمانی، محمدحسین و علمی اردبیلی، محمدصادق (1398). اسباب سقوط تعهدات در فقه و حقوق موضوعه. مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، 22.
سعادت مصطفوی، مصطفی و آزادداور، مهدی (1388). تقاص، سببی در سقوط تعهدات. پژوهش‌نامة حقوق اسلامی، 29.
سعد، محمود نبیل ابراهیم (1998 م). النظریه العامه الالتزام. بیروت: دار النهضه العربیه.
شهیدی، مهدی (1386). سقوط تعهدات (حقوق مدنی). تهران: مجد، جلد پنجم.
صفایی، سید حسین (1383). قواعد عمومی قراردادها. تهران: میزان.
عبدی‌پورفرد، ابراهیم و جعفری خسروآبادی، نصرالله (1393). خلط نظری ناشی از خطا در واژه‌شناسی. حقوق خصوصی، 24.
قاسم‌زاده، سید مرتضی (1393). حقوق مدنی اصول قراردادها و تعهدات نظری و کاربردی. تهران: دادگستر.
کاتوزیان، ناصر (1376). حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها (اجرای عقد و عهدشکنی، مسئولیت قراردادی). تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا. جلد چهارم.
ـــــــــــــ (1387). حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها (انحلال قراردادها). شرکت سهامی انتشار. جلد پنجم.
ـــــــــــــ (۱۳89). حقوق مدنی: نظریة عمومی تعهدات. تهران: یلدا.
نوین، پرویز (۱۳۸۴). حقوق مدنی (۳) در عقود و تعهدات به طور کلی: انعقاد و انحلال قراردادها. تهران: تدریس.
Abdipourfard, I. & Jafari Khosrovabadi, N. (2013). Theoretical confusion caused by error in terminology. Private Law. No. 24. (in Persian)
Al-Jubouri, M. H. S. (1401). Reasons for the Extinction of Obligations in the Laws of Egypt, Iraq and Iran. Supervisor: Siamak Jafarzadeh. Urmia University. (in Persian)
Ardoy, P-Y. (2018). Fiches de droit des sûretés. Paris: Editions Ellipses.
Aynès, L., Malaurie, Ph., & Stoffel-Munck, Ph. (2011). Droit civil - Les obligations. éd. Defrénois. 5ème edition. Paris: LGDJ.
Bagheri, A. (2012). Analytical review of the jurisprudential foundations of civil law: the extinction of obligations (articles 264 to 300). Tehran: An Publications. (in Persian)
Bahrami Ahmadi, H. (2009). Laws of Obligations and Contracts. Tehran: Imam Sadegh University. (in Persian)
Bigdeli, A. (2009). The confusion in the law of Iran, France, Egypt and Imami jurisprudence, Imam Sadiq University(AS). Islamic Education and Law Magazine, No. 26. (in Persian)
-----------. (2014). The Difference Between the theoretical bases of obligations in the two Roman-Germanic systems and Imami jurisprudence and its effects on Iranian and French contract law. Doctoral Thesis. supervisor: Ayatollah Seyyed Mustafa Mohaghig Damad. Tehran: Imam Sadegh University. (in Persian)
Borji, H. & Ghasemi Hamed, A. (2019). Reasons for the extinction of obligations in the light of the legal formalism approach. Private Law. No. 36. (in Persian)
Cabrol, P. & Ribeyrol, M. (2018). Leçons de Droit des obligations. Paris: Ellipses.
Carbonnier, J. (2021). Droit civil, T. 4, Les Obligations. PUF Paris: 1956.
Cassar, Bertrand, La transformation numérique du droit: Les enjeux autour des LegalTech, Paris: Bruylant.
Catala, P. et al. (2006). L'avant-projet de réforme du droit des obligations et du droit de la prescription: http://www.justice.gouv.fr/art_pix/RAPPORTCATALASEPTEMBRE2005.pdf
Colin, A. & Capitant, H. (1932). Cours elementaire de Droit Civil Francais, T: 2, 7em edition. Paris: Dalloz.
Corinne, R-B. (2017). L'essentiel du droit des obligations 2017-2018. Paris: Gualino. une marque de Lextenso.
Courdier, A-S. (2022). Le droit des obligations en schémas: 2e édition enrichie d'une nouvelle partie relative au régime générale de l'obligation. Paris: Editions Ellipses
Darvishi, R. A. (2019). Examining the rulings and works of Ibraa in Iranian and Egyptian law. supervisor: Mohammad Hossein Bayati. Adalat University. (in Persian)
Emami, H. (1976). Civil Law. Tehran: Islamia Bookstore. (in Persian)
Galliou, A. & Scanvion, M. (2017). L'essentiel du régime général des obligations 2017-2018. Paris: Gualino.
Gaylor, R. (2019). Droit des obligations. Paris: Editions Ellipses.
Jahian, M. & Berari Chenari, Y. (2018). A Reflection on the nature of the novation (obligation conversion) and its comparison with similar institutions in jurisprudence and law. legal encyclopedias, No. 4. (in Persian)
Katouzian, N. (1997). Civil Law: General Rules of Contracts (Execution of Contracts and Breach of Contracts, Contractual Liability). Tehran: Publishing Co., Ltd. in collaboration with Bahman Barna. Vol. IV. (in Persian)
----------------. (2008). Civil Law: General Rules of Contracts, Liquidation of Contracts. Tehran: Sahami Nashr Company. Vol. 5. (in Persian)
----------------. (2010). Civil Law: The General Theory of Obligations. Tehran: Yalda Publishing House. (in Persian)
Mazeaud (s), (Henri, Jean, Léon), Chabas, François (1995). Leçons de droit civil, tome 2, premier volume: Obligations: theorie generale. Edition 7, par Chabas, François. Paris: Publisher Montchrestien.
Navin, P. (2004). Civil Rights (3) in Contracts and Obligations in General: Conclusion and Dissolution of Contracts. Tehran: Teaching. (in Persian)
Ober, J-L. & Dutuel, F. C. (2019). Law of Obligations: Contracts. Translation and Research, Majid Adib. Tehran: Mizan. (in Persian)
Qasimzadeh, S. M. (2013). Civil Law Principles of Theoretical and Applied Contracts and Obligations. Tehran, Judge. (in Persian)
Rahmani, M. H. & Elmi Ardabili, M.S. (2018). The Appurtenances of extinction of the obligations in jurisprudence and subject law. Strategic Studies of Humanities and Islamic Sciences. No 22. (in Persian)
Ripert, G. & Boulanger, J. (1965). Traite de droit civil: d'apres le traite de planiol. Paris: Librairie Generale de droit et de jurisprudence.
Saad, M. N. I. (1998). The General Theory of Obligation. Beirut: Dar al-Nahdah al-Arabiya. (in Arabic)
Saadat Mustafavi, M. & Azaddavar, M. (2009). Reconciliation, the appurtenance of extinction of the obligations. Islamic Law Research Journal, No. 29. (in Persian)
Safai, S. H. (2004). General Rules of Contracts. Tehran: Mizan Publishing. (in Persian)
Shahidi, M. (2006). Extinction of the Obligations (Civil Laws). Tehran: Majd. Vol. V. (in Persian)
Terré, F., Simler, Ph., & Lequette, Y. (2005). Droit civil-Les obligations. 10e édition. Paris: Dalloz.
Vialatte, CF. (1978). De l'effet extinctif de la reuion sur une même têtes de qualités contraires et ses limites, RTD civ.
Weill, A. & Terré, F. (1980). Droit civil:les obligations. Dalloz.