تحلیل اعتبار شروط داوری نامتقارن در نظام حقوقی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه حقوق نفت و گاز، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 گروه حقوق تجارت بین‌الملل، دانشکده حقوق، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

10.22059/jolt.2024.370697.1007265

چکیده

اگرچه شروط داوری نامتقارن در بخش‌های مختلف به‌ویژه مؤسسات پولی به طور مکرر استفاده می‌شوند، حکم قانونی روشنی در رابطه با اعتبار آن‌ نمی‌توان یافت. در نهایت، اعتبار و الزام‌آوری شروط داوری نامتقارن بسته به اوضاع و احوال خاص هر قلمرو قضایی است. معتبر شناختن ارادة طرفین در درج شروط مورد توافق از یک سو و بی‌عدالتی حاصله از سوء‌استفاده از این شروط و نابرابری طرفین جهاتی هستند که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته‌اند. قانونگذار ما در باب داوری در قانون آیین دادرسی مدنی داوری را امری استثنائی تلقی کرده و صرفاً به موردی که طرفین اختلاف اختلافات را به داوری ارجاع کرده‌اند بسنده کرده و موردی را که یکی از طرفین این اختیار را دارد و دیگری از آن محروم است را مورد حکم قرار نداده است. این پژوهش ضمن تحقیق در ریشة اصل رفتار مساوی مندرج در مادة 18 قانون داوری تجاری بین‌المللی، اعتبار شروط داوری نامتقارن را در حقوق ایران مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده که جز در موارد خاص و محدود مانعی برای اعتبار این شروط در حقوق ایران وجود ندارد. اما در مواردی که این شروط به طور تحمیلی و در رابطة بین عرضه‌کننده و مصرف‌کننده تحمیل می‌شود اعتبار آن با چالش جدی مواجه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Validity of Asymmetrical Arbitration Clauses Under Iranian Law

نویسندگان [English]

  • Mohammad Sardoueinasab 1
  • Behnam Molavi 2
1 Professor of law, Department of Oil and Gas Law, Faculty of Law & Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Department of International Trade Law, Faculty of law, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Even though asymmetric arbitration clauses seem to be used frequently in dispute resolution clauses for various industries especially, finance industry, there is no statutory guidance with regard to the validity of such clauses. Ultimately, the validity and use of asymmetric arbitration clauses depend on the circumstances in a specific jurisdiction. On the one hand, recognition of the parties’ autonomy in the incorporation of the agreed terms, and on the other hand, the injustice caused by misusing these clauses and inequality of the parties are among issues examined in this article. Under the arbitration section of Iran’s civil procedure law, arbitration is considered an exceptional dispute resolution mechanism, and it recognizes arbitration when the parties have agreed to refer their disputes to arbitration. This arbitration section has no specific regulation when only one of the parties has the right to refer the dispute to arbitration. This article studies the validity of asymmetric arbitration clauses under the laws of the Islamic Republic of Iran. Also, this paper by way of comparative analysis, seeks to explore the background of one of the imperative principles, i.e., equal treatment. This article finds that unless in exceptional circumstances, there is no obstacle to recognition of the validity of asymmetric arbitration clauses under Iran’s law. But, the validity of these clauses faces with serious challenges when there is a significant difference between the parties bargaining power in disputes involving consumer rights.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Asymmetrical arbitration agreements
  • Equal treatment
  • International Commercial Arbitration
  • Party autonomy
  • Standard clauses
کتاب­­ها
الماسی، نجادعلی (1391). تعارض قوانین، چاپ بیست‌ودوم، تهران، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.
بهرامی احمدی، حمید (1377). سوء استفاده از حق، مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام و دیگر نظام‌‌های حقوقی، چاپ سوم، تهران، اطلاعات.
شیروی، عبد­الحسین (1398)، حقوق تجارت بین­الملل، چاپ یازدهم، تهران، سمت.
شیروی، عبدالحسین (1396). داوری تجاری بین‌المللی، چاپ هفتم، تهران، سمت.
محقق داماد، سید مصطفی (1388). نظریة عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
مقالات
جعفری ندوشن، شهاب، و زرین، لادن (1399). بررسی تطبیقی اعتبار شروط حل اختلاف یک­جانبه، فصلنامه حقوق قرارداد­ها و فناوری­های نوین، ش.1، 257-275.
ساردوئی­نسب، محمد، و کاظم­پور، جعفر (1390). مولفه های غیرمنصفانه بودن قرارداد ، مجله حقوقی دادگستری، ش. 75، 37-73.
سربازیان، مجید، و رستم زاده اصلی، سروش (1396). اعتبار شروط یک‌طرفه تعیین صلاحیت داوری در داوری تجاری بین‌المللی، مجله حقوق بین‌المللی، 36(60).
علوی قزوینی، سید علی، و رمضانی، جعفر (1399). ماهیت و آثار شروط الحاقی، پژوهش­های فقهی، ش. 3، 997-1024.
قنواتی، جلیل (1389). اصل آزادی قراردادی: قراردادها و شروط غیرعادلانه، فقه و اصول (مطالعات اسلامی)، ش. 85.
قنواتی، جلیل، و جعفری هرندی، مهشید (1398). مبانی ممنوعیت‌ها در حقوق رقابت (قانون سیاست‌‌های اجرایی اصل 44 قانون اساسی) ، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 12(22).
کاتوزیان، ناصر (1358). سوء استفاده از حق یا تقصیر در اجرای حق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران) ، ش. 21، 115-103.
کریمی، عباس (1362). شروط تحمیلی از دیدگاه قواعد عمومی قراردادها، مجله­ی پژوهش­های حقوقی، ش.1.
پایان‌نامه‌
صحرایی موانه، نادر (1397). ساماندهی نظریه عدالت قراردادی با تأکید بر حقوق ایران، پایان‌نامه دکتری، گروه حقوق خصوصی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری قوه قضاییه.
Books
Almasi, N. A. (2012), Conflict of Laws, 22nd edition, Tehran, University Center Publishing. (in Persian)
Bahrami Ahmadi, H. (1998), Misusing of Right, Third edition, Tehran, Information. (in Persian)
Born, Gary (2014). International Commercial Arbitration, Second Edition, Kluwer Arbitration Online.
Caron, D., & Caplan, L. (2013). The UNCITRAL Arbitration Rules: A Commentary, second edition, Oxford University Press.
Fouchard, ph., Gaillard, E., & Savage, J. (1999). Fouchard Gaillard Goldman on International Commercial Arbitration, Kluwer Law International.
Greenberg, S., Kee, Ch., & Weeramantry, J.R.. (2011). International Commercial Arbitration: An Asia-Pacific Perspective, Cambridge University Press, 2011
Hobér, Kaj (2011). International Commercial Arbitration in Sweden, Oxford University Press.
Holtzmann, H., Neuhaus, J. (1984). A Guide to the UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration: Legislative History and Commentary, Kluwer Law International.
Jenkins, Jane (2013). International Construction Arbitration Law, second edition, Kluwer Law International.
Margaret L., Moses (2008). The Principle and Practice of International Commercial Arbitration, Cambridge University Press.
Mohaghegh Damad, M. (2009), General Theory of Conditions and Obligations Under Islamic Law, Tehran, Center of Publishing Islamic Sciences. (in Persian)
Redfern, A., & Hunter, M. (2004). Law and Practice of International Commercial Arbitration, Fourth edition, London: Sweet and Maxwell.
Shiravi, A. (2017), International Commercial Arbitration, 7th edition, Samt. (in Persian)
Shiravi, A. (2019), International Trade Law, Third edition, Samt. (in Persian)
Wolff, Reinmar (2019). New York Convention, Convention on the Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards of 10 June 1958, Article-by Article Commentary, Second edition, Bloomsbury Publishing.
Articles
Ahmed, Masood (1999) (Loosening the Grip of the Contracts (Right of Third Parties) Act 1999 on Arbitration Agreements), Journal of International Arbitration, 31(5).
Alavi Ghazvini, A., Ramazani, J. (2011), Substance and Effects of Joining Terms, Jurisprudence Researches, n.3, 997-1024. (in Persian)
Ashford FCIArb, Peter (2020), (Is an Asymmetric Disputes Clause Valid and Enforceable?), Journal of International Arbitration, Med. & Dispute Mgmt 86, no. 3: 347–364.
Carlevaris, Andrea (2016), (Limits to Party Autonomy and Institutional Rules), Juris publishing.
Draguiev, Deyan (2014), (Unilateral Jurisdiction Clause: The Case of Invalidity, Severability or Enforceability), International Arbitration.
Ghanavati, J. (2009), Freedom of Contract Principle; Contracts and Unfair Terms, Jurisprudence and Principles, n. 85. (in Persian)
Ghanavati, J., Jafari Harandi, M. (2019), Foundations of Prohibitions under Anti-trust Law, Jurisprudence and Islamic Law Studies, 12(22). (in Persian)
Karimi, A. (1983), Forced Conditions from Perspective of General Principles of Contract Law, n.1. (in Persian)
Katouzian, N. (1979), Misusing of Right or fault in enforcing the right, Law and Political Sciences Journal, n.21, 103-115. (in Persian)
Mulcahy, Carol (2004). (Unilateral Arbitration Agreements: A Contradiction in Terms?), Kluwer Law International, 70(3).
Nesbitt, S., & Quinlan, H. (2006). (The Status and Operation of Unilateral or Optional Arbitration Clauses), International Arbitration, 22(1).
Rosenfeld, Friedrich (2006). (Limits to Party Autonomy to Protect Weaker Parties in International Arbitration), Juris Publishing.
Sardoeinasab, M., Kazempour, J. (2011), Features of Unfair Contracts, Legal Journal of Court, n.75, 37-73. (in Persian)
Scherer, M., Prasad, D., & Prokic, C. (2018). (The Principle of Equal Treatment in International Arbitration), Social Science Research Network.
Smit, Han (2009). (Unilateral Arbitration Clause: A Comparative Analysis), International Arbitration.
Thesis
Sahraei Mavaneh, N. (2017), Organization of Just Contract Theory with emphasis on Iran’s Law, Doctoral thesis, Pricvate law, University of Judicial Sciences and Administrative Services (in Persian)
Cases
Sociétés BKMI et Siemens v. Société Dutco
Santander Brasil v. Paranapanema
Iwona G. v. A. Starosta i Wspólnicy spółka jawna w B.
China Machine New Energy Corporation v. Jaguar Energy Guatemala LLC and another
Woolf v. Collis Removal Service
Xilam Animation v. Lnk Videos