بررسی راهکارهای مسئولیت متصدی حمل‌ونقل ناشی از اعمال متصدیان فرعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق، دانشکدة علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دکتری حقوق خصوصی، گروه حقوق، دانشکدة علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

10.22059/jolt.2024.376912.1007300

چکیده

مطابق مادة 388 قانون تجارت و همچنین مادة 114 لایحة تجارت، مصوب 1403، متصدی حمل‌ونقل مسئول اعمال متصدیان فرعی شناخته شده است. حقوقدانان این ماده را مصداقی از مسئولیت قراردادی ناشی از عمل غیر می‌دانند. این در حالی است که پذیرش مسئولیت مدنی متعهد اصلی در قبال عمل غیر به ‌عنوان یک قاعدة عام با ابهامات و اشکالات متعددی روبه‌رو است و در انتساب این دیدگاه به قانون‌گذار ایران دشواری‌های جدی وجود دارد. مطابق مبانی فقهی و همچنین قانون مدنی، متصدی حمل‌ونقل امین محسوب می‌شود. بنابراین در فرضی که متصدی حمل‌ونقل اذن در واگذاری تعهد داشته باشد، در صورتی ‌که مرتکب تعدی و تفریط نشود و شخص ثالث مرتکب اتلاف مال شود، دلیلی بر مسئول دانستن متصدی حمل‌ونقل اول وجود ندارد و تنها شخص متلف ضامن است. به نظر می‌رسد مصلحت جامع اقتضای مسئولیت متصدی اول را داشته باشد. در این زمینه این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش است که چه راهکارهای وجود دارد که بتوان بر اساس آن به مسئولیت متصدی اول ناشی از اعمال متصدیان فرعی حکم داد. به طور خلاصه روش اول استفاده از شرط ضمنی، اعم از عرفی و قانونی، است. راهکار دیگر نیز استفاده از سازکار حکم ولایی است که به دو طریق عمده قابل اعمال است. در یک روش اعطای مجوز به متصدی حمل‌ونقل مشروط به پذیرش شرط مسئولیت در مقابل متصدیان فرعی می‌شود. در روش دوم قانونگذار یک حکم تکلیفی برای متصدی حمل‌ونقل، مانند بیمه کردن مسئولیت، در نظر می‌گیرد و در مرحلة بعد اقدام به وضع ضمانت اجرا برای تخلف آن می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Examining Solutions for the Responsibility of the Transport Operator Due to the Actions of Sub-Operators

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mahdi Alsharif 1
  • Seyyed Vahid Sadeghi 2
1 Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics. University of Isfahan. Iran
2 Ph.D. in private law, Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Iran
چکیده [English]

According to Article 388 of the Trade Law, as well as Article 114 of the Trade Bill approved in 1403, the transport operator is responsible for the actions of sub-operators. Jurists consider this article an example of contractual liability resulting from non-action, while the acceptance of the civil liability for the main obligee for non-action as a general rule faces many ambiguities and problems, and there are serious difficulties in attributing this point of view to the Iranian legislator. According to the principles of jurisprudence and the civil law, the carrier is considered a trustee; Therefore, assuming that the transport operator has permission to delegate the obligation, if he does not commit violations and abuses and a third party incurs loss of property, there is no reason to hold the first transport operator responsible, and the only person liable for the damage is the guarantor. It seems that the interest of society requires the responsibility of the first administrator. In this regard, this research seeks to answer the question: What are the solutions that can be used to determine the responsibility of the first operator due to the actions of the sub-operators? In short, the first method is to use an implicit condition, both customary and legal. Another solution is to use the mechanism of the ruling, which can be applied in two main ways. In one approach, granting a license to a transport operator is conditional upon accepting the responsibility towards sub-operators. In the second approach, the legislator imposes a mandatory order for the transport operator, such as liability insurance, and in the next step, sets a performance guarantee for its violation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil liability
  • Liability resulting from non-action
  • Transport operator
  • Sub-Transport operator

مراجع

ابن ادریس حلی (1410 ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: مؤسسة النشر الاسلامی. ج 2.
الشریف، محمدمهدی و اسعدی، سید حسین (1393). تأملی بر ماهیت حق انصراف در قراردادهای الکترونیک. مطالعات حقوق تطبیقی، دورة 5، شمارة 1، 133 ـ 153.
الشریف، محمدمهدی (1392). منطق حقوق. چ 2. تهران: شرکت سهامی انتشار.
الهام، غلام‌حسین (1391). مبانی آرا و نظرات شورای نگهبان مستنبط از مشروح مذاکرات سال 1387. تهران: ریاست‌جمهوری معاونت تدوین، تنقیح، و انتشار قوانین و مقررات.
انصاری، مرتضی (1432). المکاسب. قم: مجمع الفکر الاسلامی. ج 6.
بابایی، ایرج (1398). حقوق مسئولیت مدنی مبتنی بر نقد و بررسی آرا و رویة قضایی. چ 2. تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوة قضاییه. ج 2.
بحرانی، یوسف بن احمد (1363). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره. قم: مؤسسة النشر الاسلامی. ج 21.
بهرامی احمدی، حمید (1388). مسئولیت مدنی. تهران: میزان.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1399). ترمینولوژی حقوق. چ 32. تهران: گنج دانش.
جمعی از پژوهشگران (1395). مبانی نظرات شورای نگهبان در خصوص مصوبات سال 1393. تهران: پژوهشکدة شورای نگهبان.
ــــــــــــــــــ (1397). مشروح مذاکرات شورای نگهبان سال 1393 (بخش اول). تهران: پژوهشکدة شورای نگهبان.
ــــــــــــــــــ (1399). مبانی نظرات شورای نگهبان در خصوص مصوبات سال 1394. تهران: پژوهشکدة شورای نگهبان.
حر عاملی، محمد بن حسن (1416). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: موسسة آل البیت(ع) لاحیا التراث. ج 19.
خدابخشی. عبدالله (1395). جبران خسارت کارگران در نظام مسئولیت مدنی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
خمینی، سید روح‌الله (1392). تحریر الوسیله. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی.
خویی، سید ابوالقاسم (1378). مصباح الفقاهه فی المعاملات. نجف: المطبعة الحیدریة. ج 6 و 7.
ــــــــــــــــــــ (1418). موسوعه الامام الخویی. قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخویی. ج 9 و 30.
رشتی، حبیب‌الله (۱۴۰۷). فقه الإمامیه. قم. ایران: مکتبة الداوری.
سبزواری، سید عبدالاعلی (1413). مهذب الاحکام. چ 4. قم: مؤسسة المنار. ج 19.
سند، محمد (1423). ملکیه الدوله. بی‌جا.
سیستانی، سید علی (1415). منهاج الصالحین. قم: مکتب آیت‌الله ‌العظمی السید السیستانی. ج 2.
سیمایی صراف، حسین (1380). شرط ضمنی پژوهشی تطبیقی در فقه، قانون مدنی و قانون خارجی. قم: بوستان کتاب قم.
صدر، محمدباقر (1434). موسوعة الشهید السید محمدباقر الصدر. قم: پژوهشگاه علمی‌ـ تخصصی شهید صدر (دار الصدر) ج 3.
صفایی، سید حسین و رحیمی، حبیب‌الله (1398). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). تهران: سمت.
صیمری، مفلح بن حسن (1420). غایه المرام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: دارالهادی. ج 2.
طباطبایی قمی، تقی (1423). الغایه القصوی فی التعلیق علی العروه الوثقی (الاجاره). قم: محلاتی.
طباطبائی، سید محمدحسین (بی‏تا). المیزان فی التفسیر القران. بیروت: منشورات مؤسسة الأعلمی للمطبوعات. ج 4.
طباطبائی، علی (1404). ریاض المسائل (ط. القدیمه). قم: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث. ج 2.
طوسی، محمد بن حسن (1400). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی. بیروت: دار الکتاب العربی.
عرفانی، توفیق (1394). مسئولیت مدنی متصدی حمل‌ونقل زمینی: جاده‌ـ ریل (راه‌آهن). تهران: جنگل.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1374). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه. قم: مؤسسة النشر الاسلامی. ج 6.
فخاری، حسین (1379). جزوة درسی دکتری حمل‌ونقل تجاری بین‌المللی. تهران: دانشکدة حقوق دانشگاه امام صادق.
کاتوزیان، ناصر (1387). الزام‌های خارج از قرارداد مسئولیت مدنی. تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. ج 2.
ــــــــــــــ (1387). قواعد عمومی قراردادها. تهران: شرکت سهامی انتشار، ج 4.
محقق حلی (1408). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان. ج 2.
محقق‌داماد، مصطفی (1398). نظریة عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (بی‏تا). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان. قم: مؤسسة النشر الاسلامی. ج 10.
مکارم، ناصر (1375). مجموعه استفتائات جدید. قم: انتشارات مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب(ع). ج 1.
نجفی، محمدحسن (بی‏تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام‌. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌. ج 23.
یزدانیان، علی‌رضا (1395). قواعد عمومی مسئولیت مدنی. تهران: میزان. ج 3.
یزدی، محمدکاظم (1421). العروه الوثقى. قم: مؤسسة النشر الاسلامی. ج 5.
Carbillac, R. (2008). Droit des obligation. France: Dalloz. 8é.éd.
Viney, G. & Jourdain, P. (1998). Traité de droit civil. Les conditions de la responsabilité civile, france, Librairie générale de Droit et de jurisprudence, 2é. Ed.
مجله علمی
دوره 21، شماره 1
بهار و تابستان
فروردین 1403
صفحه 13-27

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار