بررسی تطبیقی اوصاف حقوقی پول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه حقوق خصوصی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22059/jolt.2024.371124.1007266

چکیده

اوصاف حقوقی پول دروازة ورود به دیون پولی و برآیندِ شناسایی همه‌گیر کارکردهای اقتصادی پول است. وانگهی، حقوق عرفی مهم‌ترین رسالت خود را ژرف‌نگری در واقعیات اجتماعی می‌داند تا از رهگذر این شناخت نهادهای اجتماعی آفریده‌شده به ‌دست بشر را همان‌سان که مردمان آن را ساخته‌وپرداخته‌اند دریافت کند. سپس، با سامان دادن به رویه‌های موجود، برای آنان الزامی قانونی دست‌وپا کند. حقوق در این هنگام خود را در خدمت وظایف اقتصادی پول می‌داند و با رویکردی امضایی این عملکردها را به قضاوت می‌نشیند و پس از آنکه آنان را به محک عقل و منطق صیقل داد به ‌عنوان وصفی حقوقی برای پول می‌پذیرد. شگفتا که نگاشته‌های حقوق داخلی، از یک سو، فاقد مبنای کارکردمحور اقتصادی است، از سویی، اوصاف حقوقی پول را با قواعد حاکم بر دیون پولی در هم ‌آمیخته‌. اگر هم به‌ مناسبت بحثی در این خصوص انجام گرفته، دربارة مقررات ناظر بر دیون پولی، نه «مطلق پول»، جدای از آنکه متعلق دین یا تعهدی قرار گیرد، بوده است. بنابراین، در اینجا با هدف دستیابی به دیدگاهی فراگیر، پرسش اصلی پیش روی نگارندگان آن است که اوصاف حقوقی مطلق پول کدام‌اند؟ در اینجا با استفاده از روش تحلیلی‌ـ کتابخانه‌ای و رویکرد تطبیقی با بهره‌گیری از اندیشة فقهی و حقوقی (کامن‌لا) تلاش‌ می‌شود تا اوصاف حقوقی پول یک‌به‌یک مورد شناسایی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Legal Attributes of Money

نویسندگان [English]

  • Taha Arabasadi
  • Abbas Karimi
Department of Private Law, Faculty of Law & Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

The legal characteristics of money serve as the gateway to the world of monetary debts, emerging from a comprehensive understanding of money's economic roles. Customary law, in this context, seeks to explore social realities and understand the institutions that humans have developed. By examining existing practices, it aims to establish legal obligations. Consequently, the law positions itself to support the economic functions of money through a declarative lens, assessing these functions before recognizing them as legal definitions through applying reason and logic. Interestingly, domestic legal literature often lacks a function-oriented economic perspective and tends to blur the distinction between the legal characteristics of money and the rules governing monetary debts. Discussions on this topic frequently focus more on regulations regarding monetary debts rather than on the essence of “money” itself, regardless of its role in creating obligations. Therefore, the main question the authors seek to address is: What are the legal characteristics of money in its pure form? This research employs an analytical-library method and a comparative approach, drawing from legal and jurisprudential thought (particularly common law), to systematically identify the legal characteristics of money.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Title Transfer upon Delivery
  • Trace
  • Abstraction
  • Negotiability
  • Legal Tender
آصفی، محمدمهدی (1375). احکام فقهی پول. فقه اهل بیت، 34(7)، 9 ـ 42.
اسکینی، ربیعا (1393). حقوق تجارت (برات، سفته، قبض انبار، اسناد در وجه حامل و چک). چ 20. تهران: سمت.
اصفهانی، ابوالحسن (1393 ق). وسیله ‌النجاه (مع حواشی الگلپایگانی). قم: چاپخانة مهر. ج 2.
امامی، حسن (1363). حقوق مدنی. چ 4. تهران: کتاب‌فروشی اسلامی. ج 1.
انصاری، مرتضی (1415 ق). کتاب الکماسب المحرمه و البیع و الخیارات. قم: کنگرة جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری. ج 3.
تجلیل تبریزی، ابوطالب (1375). احکام فقهی پول. فقه اهل بیت، 34(7)، 9 ـ 42.
تسخیری، محمدعلی (1375). نوسانات ارزش پول و تأثیر آن بر سپرده‌های مدت‌دار (مجموعه مقالات هفتمین سمینار بانکداری). تهران: انتشارات مؤسسة عالی بانکداری ایران.
جعفری‌تبار، حسن (1396). دیو در شیشه در فلسفة رویة قضائی. چ 2. تهران: نگاه معاصر.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1396). حقوق اموال. چ 7. تهران: گنج دانش.
ــــــــــــــــــــــــــ (1391). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. چ 5. تهران: گنج دانش. ج 4.
جنیدی، لعیا و شریعتی‌نسب، صادق (1392). «وصف تجریدی» در حقوق ایران، با تأکید بر رویة قضایی. حقوق (مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی)، 43(1)، 1 ـ 16.
حائری، سید کاظم (1423 ق).  فقه العقود. چ 2. قم: مجمع اندیشة اسلامی. ج 1.
حلی، حسن (1414 ق). تذکره الفقهاء. قم: مؤسسه آل‌ البیت. ج 10.
خراسانی، محمدکاظم (1416 ق). حاشیه المکاسب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خویی، ابوالقاسم (بی‌تا). المکاسب‌‌ـ مصباح ‌الفقاهه. بی‌جا: بی‌نا. ج 1.
ـــــــــــــــ (1418 ق). موسوعه الإمام الخوئی. قم: مؤسسه الإحیاء الآثار الإمام الخوئی(ر‌ه). ج 5.
شوپائی، حسین (1401). فقه عقود مستحدثه. تقریرات: جمعی از نویسندگان. قم: انتشارات حوزه‌های علمیه.
شهیدی، مهدی (1396). حقوق مدنی، اصول قراردادها و تعهدات. چ 7. تهران: گنج دانش. ج 2.
شیرازی، سید محمد (بی‌تا). ایصال الطالب إلی المکاسب. تهران: منشورات اعلمی. ج 7.
شیروی، عبدالحسین و ابوجعفری دلسم، علی (1399). عدم موضوعیت حکم مثلی و قیمی در مسئلة جبران کاهش ارزش پول. حقوق اسلامی، 65(17)، 7 ـ 32.
صدر، سید محمدباقر (1403). اسلام، راهبر زندگی، مکتب اسلام، رسالت ما. مترجم: سید مهدی زندیة مترجم. قم: انتشارات دار الصدر (پژوهشگاه علمی‌‌ـ تخصصی صدر).
فاضل لنکرانی، محمد (1375 ق). جامع المسائل (استفتائات). قم: مطبوعاتی امیر.
فریدمن، میلتون (1380). سرمایه‌داری و آزادی. چ 2. تهران: نی. ج 1.
کاتوزیان، ناصر (1394). الزام‌های خارج قرارداد (مسئولیت‌های خاص و مختلط). چ 12. تهران: مؤسسة انتشارات دانشگاه تهران. ج 2.
ـــــــــــــــ (1394). دورة حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، انعقاد و اعتبار قرارداد، نظریة بطلان و عدم نفوذ. چ 4. تهران: شرکت سهامی انتشار. ج 2.
کاتوزیان، امیرناصر (1393). دورة مقدماتی حقوق مدنی، اموال و مالکیت. چ 41. تهران: میزان.
کاظمی، محمود و پیلوار، رحیم (1403). حق عینی و دینی؛ مطالعة تطبیقی در حقوق اسلام و غرب. مطالعات حقوق خصوصی، 54(1)، 89 ـ 122.
کاویانی، کوروش (1394). حقوق اسناد تجاری، تهران: میزان.
معرفت، محمدهادی (1375). احکام فقهی پول. فقه اهل بیت، 34(7)، 9 ـ 42.
موسوی بجنوردی، سید محمد (1375). احکام فقهی پول. فقه اهل بیت، 34(7)، 9 ـ 42.
موسوی بجنوردی، سید محمد و مقتدایی، فائزه (1392). ذمه از دیدگاه فقه امامیه، با رویکردی بر نظرات امام خمینی. متین، 59(2)، 1 ـ 31.
نائینی، محمدحسین (1373 ق). منیه الطالب فی حاشیه المکاسب. تهران: المکتبه المحمدیه. ج 1.
نعمتی، علی؛ توسلی، محمداسماعیل و مجاهدی مؤخر، محمدمهدی (1399). جبران کاهش ارزش پول اعتباری و دوگان مثلی‌ـ قیمی؛ نگرشی موضوع‌شناسانه. مطالعات اقتصاد اسلامی، 13(1)، 85 ـ 116.
هاشمی ‌شاهرودی، سید محمود (1378). احکام فقهی کاهش ارزش پول. دادرسی، 16، 5 ـ 11.
یوسفی، احمدعلی (1377). پول امروز، مثلی یا قیمی یا ماهیت سوم؟. فقه اهل بیت، 28(14)، 95 ـ 122.
Ansari, M. (1994). Ketab’ol Makaseb Al Moharamah, Al Bei val Khiarat. Qom: Kongere Bozorgdasht Sheikh Ansari. Vol. 2. (in Arabic)
Asefi, M.M. (1996). Jurisprudence of Money. Figh Ahl’olBeit Journal. 34(7), 9-42. (in Persian)
Clarke v. Shee, 1 Cowp 197 (1774).
Emami, H. (1984). Private Law. 4th ed. Tehran: Eslami Bookstore Press. (in Persian)
Eskini, R. (2014). Commercial Law (Bill of Exchange, Promissory Note, Warrant, Bearer Bonds and Cheque). 20th ed. Tehran: SAMT. (in Persian)
Fazel Lankarani, M. (1955). Jameo’l Masael. Qom: Matbouati Amir. (in Arabic)
Fox, D. (2008). Property Rights in Money. Oxford: Oxford University Press.
Friedman, M. (2001). Capitalism and Freedom. 2nd ed. Tehran: Ney. Vol. 1. (in Persian)
Glasgow Pavilion Ltd. v. Motherwell, 6 F. 116 (1903).
Gleeson, Simon. (2018). The Legal Concept of Money, 1st ed. Oxford: Oxford.
Goldberg, D. (2009). Legal Tender, Working Paper. Bar-Ilan University, Department of Economics. Ramat-Gan, 4.
Haeri, S.K. (2002). Figh Ol Oghoud. 2nd ed. Qom: Majma Andishe Eslami. Vol. 1. (in Arabic)
Hashemi Shahroudi, S.M. (1999). Jurisprudence of Money Deprecation. Dadrasi. 16, 5-11. (in Persian)
Helli, H. (1993). Tazkerat’ol Foghaha. Qom: Moassese Alo’l Beit. Vol. 10. (in Arabic)
Isfahani, A. (1973). Vasilat’ol Nejat. Qom: Mehr Press. Vol. 2. (in Arabic)
Jafari Langroudi, M.J. (2012). MABSOOT Dictionary Terms of Law. 4th ed. Tehran: Ganj E Danesh Press. (in Persian)
-------------------------. (2017). Property Law. 7th ed. Tehran: Ganj E Danesh Press. (in Persian)
Jafaritabar, H. (2017). Div Dar Shishe. 2nd ed. Tehran: Negah E Mo’aser. (in Persian)
Joneydi, L. & Shariatinasab, S. (2013). The “Abstraction Principle” in Iranian Law, Emphasizing on Jurisprudence. Private Law Studies Quarterly, 43(1), 1-16. (in Persian)
 Katouzian, N. (2009). General Principle of Contracts (Formation and Legal Validity of Sanction). 4th ed. Tehran: Enteshar Publication Co. (in Persian)
----------------. (2014). Private Law (Property Law). 41st ed. Tehran: Mizan. (in Persian)
----------------. (2015). Civil Liability (Extra Contract Obligations). 12th ed. Tehran: University of Tehran Press. Vol. 2. (in Persian)
Kaviani, K. (2015). Commercial Documents Law. Tehran: Mizan. (in Persian)
Kazemi, M. & Pilvar, R. (2024). Researching the Distinction Between Real Right and Personal Right and Its Effects; A Comparative Study in Islamic and Western Law. Private Law Studies Quarterly, 54(1), 89-122. (in Persian)
Khoei, A. (1997). Mosoato’l Imam Khoei. V. 5. Qom: Moasses Al Ehya Al Athar Imam Khoei. (In Arabic)
----------. (n.d.). Al Makaseb-Mesbaho’l Feghahe. No Place: No Name. Vol. 1. (in Arabic)
Khorasani, M.M. (1995). Hashiat’ol Makaseb. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance Press. (in Arabic)
KKleyn, D. G., Bandehorst, P. J. (No Date). Silberberg and Schoeman’s The Law of Property. 4thed. by PJ Badenhorst et al, New York: LexisNexis.
Lich v. R. 162 CLR 110, 27 (1987).
Lotz, S. (2004). Introducing a New Currency: Government Policy and Prices. European Economic Review. 48,959-982.
Mann, F. A. (2012). The Legal Aspect of Money. 7thed. edited by: Proctor, Charles, Oxford: Oxford University Press.
Marefat, M.H. (1996). Jurisprudence of Money. Figh Ahl’olBeit Journal, 34(7), 9-42. (in Persian)
Miller v. Race. 1 Burr 425 (1758).
Moss v. HANCOCK STATE PRISON, N0. 5: 11-cv-6 (MTT) (2011).
Mousavi Bojnourdi, S.M. & Motadaei, F. (2013). Zimah in Imamiyah Jurisprudence With Special Reference to Imam Khomeini’s Viewpoints. Research Journal Matin, 59(2), 1-31. (in Persian)
Mousavi Bojnourdi, S.M. (1996). Jurisprudence of Money. Figh Ahl’olBeit Journal, 34(7), 9-42. (in Persian)
Naeini, M.H. (1953). Monyato’l Taleb Fi Hasheyato’l Makaseb. Tehran: Almaktabato’l Mohammadieh. Vol. 1. (in Arabic)
Nemati, A., Tavassoli, M.E., & Mojahedi Moakhar, M.M. (2020). Compensating for the Depreciation of Fiat Money in Islamic Shariah, and the Paradox of its Fungibility. Islamic Economics Studies Bi-Quarterly Journal. 13(1), 85-116. (in Persian)
Orr v. Lane, 52 SR(NSW) 37 (1951).
Orwell v. Mortoft, CP 40/972, m 123 (1505).
Pennell v. Deffell, 4 De GM & G 732 (1853).
Rogers, J. Steven. (1990). Negotiability, Property and Identity. Cardozo Law Rev. 12 (2), 471-508.
Rv Ashwell, 16QBD 190, 224 (1885).
Sadr, S.M.B. (1982). Eslam Rahbar E Zendegi. Translator: M. Zandie. Qom: Daro’lsadr Press. (in Persian)
Sargent, T. J. V and Francois R (2002). The Big Problem of Small Change. Princeton: Princeton University.
Selgin, G. (2003). Adaptive Learning and the Transition to Fiat Money. Economic Journal. 113, 147-165.
Shahidi, M. (2017). Private Law, Principle of Contracts and Obligations. 7th ed. Tehran: Ganj E Danseh Press. Vol. 2. (in Persian)
Shiravi, A. & Aboojafari, A. (2020). The inadequacy of the Rule of Qimi and Mithli on the Question of the Devaluation of Money. Islamic Law Journal, 65(17), 7-32. (in Persian)
Shirazi, S.M. (n,d.). Isalo’l Taleb Ila’l Makaseb. Tehran: Manshourato’l Alami. Vol. 7. (in Arabic)
Shoopaei, H. (2022). The Figh of New Contracts, Notes from the Lessons of Ayatollah Hossein Shoopaei Jouybari. Qom: Nashrehowzeh. (in Persian)
Tajlil Tabrizi, A. (1996). Jurisprudence of Money. Figh Ahl’olBeit Journal, 34(7), 9-42. (in Persian)
Taskhiri. M.A. (1996). Money Fluctuation and Its Impact on Time Deposit. 7th ed. Selected Essays in 7th Banking Seminar. Tehran: IBI Press. (in Persian)
Yousefi, A.A. (1998). Today Money, Fungible, None-Fungible or Third Notion. Figh Ahl’olBeit Journal, 28(14), 95-122. (in Persian)