خلط نظری ناشی از خطا در واژه‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی ، دانشکده حقوق دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی ، دانشگاه قم

چکیده

از تأسیس‌های مهم نظام حقوقی رومی- ژرمنی، که در ترجمه و بومی‌سازی آن دقت کافی نشده است، سه اصطلاح مرتبط «obligation» «dette» و«droit personnel» است. Dette در نظام یادشده عنصری از عناصر obligation است و droit personnel جنبة مثبت این رابطة حقوقی است. ترجمة نامناسب این اصطلاحات در متون حقوقی ایران و متمایزنکردن آن‌ها از اصطلاحات رایج در متون فقهی مانند «تعهد و التزام» و «دین و طلب» موجب خلط مفاهیم خاص دو نظام بزرگ حقوقی شده است.
  در عمل، خطا در واژه‌‌شناسی و مفهوم‌شناسی اصطلاحات بنیادین به خلط نظری تأسیس‌های حقوقی و قواعدی منتج شده است که اهمیت و گسترۀ کاربردی زیادی دارند. اختلاف دیدگاه‌ها در زمینة تملیکی‌بودن یا عهدی‌بودن بیع کلی، مناقشه در تقسیم‌های حقوق مالی، اختلاط اسباب سقوط تعهدات با اسباب سقوط و انتقال دین، در نهایت، سردرگمی دکترین حقوقی در مبحث‌های ضمان قهری در فقه اسلامی و مسئولیت مدنی در حقوق موضوعه، مصادیق خطاهای نظری ناشی از خطاهای مفهوم‌شناسی است که در این پژوهش بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Theoretical Confusion Caused as a Result of Misconception in Terminology

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Abdipour Fard 1
  • Nasrollah Jafari 2
1 Associate Professor, Department of Private Law, University of Qom, Qom
2 Ph.D. Student in Private Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom
چکیده [English]

“Obligation”, “dette” and “droit personnel” are three important and correlative legal terms in civil law that have been introduce into Persian legal literature with improper translation. The failure to distinguish them from common terms in Islamic jurisprudence like “dein” and “eltezam” have caused conceptual confusion between special terms of two great legal systems: Civil Law and Islamic Law. In practice, the misconception in terminology of fundamental terms led to theoretical confusion about legal institutes and principles that are important and have vast scope of application. Diversity of opinions about effects of sale of future or unascertained goods, dispute in basic division of property law, different views about causes of discharge of obligation and “dein” and possibility and modes of assignment of them, confusion of legal doctrine on civil liability, are the theoretical misconceptions arising from confusion in terminology that discussed in this article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • debt
  • Future or Unascertained Goods
  • obligation
  • personal right
  • Property
 
ابن منظور، محمد بن مکرم (1408)، لسان‌العرب، جلد چهارم، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
اصفهانی، محمدحسین (1418)، حاشیة کتاب المکاسب (ط- الحدیثه)، جلد دوم، قم، انوار الهدی.
——— (1419‍)، رسالة فی تحقیق الحق و الحکم، قم، أنوار الهدى.
اشتهاردی، علی (1417)، مدارک العروه، جلد 22،  تهران، دارالاسوه للطباعه و النشر، چاپ اول.
السنهوری، عبدالرزاق احمد (1382)، الوسیط فی شرح القانون المدنی جدید، ترجمة محمدحسین دانش‌کیا و سیدمهدی دادمرزی، قم، انتشارات دانشگاه قم، چاپ اول.
———. (1997)، مصادر الحق فی فقه الاسلامی، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
الشریف، محمد مهدی (1392)، منطق حقوق، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ دوم.
الکسوانی، عامرمحمود (2008)، احکام التزام، عمان، دارالثقافه.
انصاری، مرتضی (1415)، رساله فی منجزات المریض، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
——— (1428ه.ق.)، المکاسب، جلد ششم، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
آملی، محمدتقی (1380ه.ق.)، مصباح الهدی فی شرح العروه الوثقی، جلدهای 11 و 12، بی‌جا.
امامی، سیدحسن (1390)، حقوق مدنی، جلد اول، تهران، نشر اسلامیه، چاپ 31.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1384)، ترمینولوژی حقوقی، تهران، انتشارات گنج دانش.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1376)، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیه، جلد دوم، بیروت، دارالعلم للملایین.
حسینی سیستانی، علی (1417)، منهاج الصالحین، جلدهای 2 و 3، قم، مکتب آیه‌الله العظمی‌السید السیستانی .
حسنی، هاشم معروف (بی‌تا)، نظریه العقد فی الفقه الجعفری، بیروت، مکتبه هاشم.
حلّى سیوری، مقداد بن عبداللّه (1404ه‍ ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، جلد دوم،  قم، کتابخانه آیه‌الله مرعشى نجفى ره، چاپ اول.
موسوی خمینی، روح‌الله (1421)، کتاب البیع، جلد اول، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
-———(بی‌تا)، تحریرالوسیله، جلد دوم، قم، مؤسسة مطبوعات دارالعلم.
خوانساری، رضی‌الدین محمدبن حسین (1311)، تکمیل مشارق الشموس فی شرح الدروس، قم، موسسة آل‌­‌لبیت علیهم‌السلام.
خویی، ابوالقاسم (1417)، مصباح الفقاهه فی المعاملات، جلد دوم، قم، انصاریان.
——— (1413)، منهاج الصالحین، جلد سوم، قم، نشر مدینه العلم.
راغب اصفهانی، حسین (1412)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، الدارالشامیه.
زین‎الدین، محمدامین (1413)، کلمه التقوی، [بی جا]، مطبعه مهر.
سبزواری، عبدالاعلی (بی‌‌­تا)، جامع الاحکام الشرعیه، قم، مؤسسة المنار.
سعد، نبیل ابراهیم (1998)، النظریه العامه للالتزام، بیروت، لبنان، دارالنهضه العربیة.
سعدی، ابوجیب (1998)، القاموس الفقهی، دمشق - سوریه.
سلطان، انور (بی‌تا)، احکام الالتزام، الموجز فی النظریه العامه للالتزام، بیروت، دارالنهضه العربیة.
——— (بی تا)، مصادر الالتزام فی القانون المدنی، عمان، دارالثقافه
شعاریان، ابراهیم (1388)، انتقال قرارداد، نظریه عمومی، عقود معین، تهر ان، انتشارات فروزش، چاپ اول.
شهید اول ( عاملی)، محمدبن مکی (1406ه.ق.)، اللمعه الدمشقیه، قم، دارالناصر.
شیخ طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1351)، المبسوط فی فقه الامامیه، جلد دوم، تهران، مکتبه المرتضویه.
شهیدی، مهدی (1384)، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران، انتشارات مجد.
——— (1389)، حقوق مدنی۶، تهران، مجد.
صفائی، سیدحسین (1390)، حقوق مدنی، اشخاص و اموال، تهران، بنیاد حقوقی میزان، چاپ سیزدهم.
صفایی، سیدحسین؛ رحیمی، حبیب‌الله (1389)، مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
طاهری، محمدعلی (1386)، دانشنامهحقوقخصوصی، تهران: انتشاراتمحرابفکر.
طاهری, حبیب‌الله (1418ه.ق.)، حقوق مدنی، ج 1 و2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی قمی، حسن (1415 ه.ق.)، کتاب الحج، جلد اول، قم، مطبعه باقری.
عبدی‌پور، ابراهیم (1391)، مباحث تحلیلی از حقوق تجارت،  قم، پژشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1414)، کتاب العین، جلد هشتم، قم، انتشارات اسوه.
فرج الصده، عبدالمنعم (1974)، نظریه العقد فی قوانین البلاد العربیه، بیروت - لبنان: دارالنهضه العربیه.
فرج توفیق، حسن جمال (2009)، مصادر و احکام الالتزام، بیروت - لبنان، منشورات الحلبی الحقوقیه، چاپ اول.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1424)، الـقاموس المحیط، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
فیومی، احمد بن محمد (1414)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، مؤسسة دارالهجره.
قرشی بنایی، علی‎اکبر (1412)، قاموس قرآن، جلد پنجم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
قمی، سیدتقی (1400ه.ق)، دراساتنا من الفقه الجعفری، جلد چهارم، قم، مطبعه الخیام.
کاشف الغطاء، محمد حسین (1359 ه‍ ق.)، تحریر المجله، جلد دوم، نجف اشرف، المکتبه المرتضویه، چاپ اول.
کاتوزیان، ناصر (1386)، دورة مقدماتی حقوق مدنی (درسهایی از عقود معین1)، تهران، کتابخانة گنج دانش، چاپ دهم.
——— (1384)، حقوق مدنی، اموال و مالکیت، تهران، میزان، چاپ دهم.
——— (1389)، نظریة عمومی تعهدات، تهران، میزان، چاپ چهارم.
کرکی، علی بن الحسین (1408ه.ق.)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد چهارم، قم، مؤسسة آل‌‌­البیت.
گلپایگانی، محمدرضا (1371)، هدایه العباد (الگلپایگانی)، جلد دوم، قم، دارالقرآن الکریم.
مراغى، سیدمیرعبدالفتاح (1417 ه‍. ق.)، العناوین الفقهیه، جلد دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
مروج جزائرى، سیدمحمدجعفر (بی‌تا)، نظره فی الحقوق، أحکامها و أقسامها، قم.
-محقق داماد، سیدمصطفی (1388)، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ اول.
واسطی زبیدی، مرتضی محمد (1306)، ‏تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارمکتبه الحیاه، چاپ دهم.
نائینی، محمد حسین (1418ه.ق)، منیه الطالب فی شرح المکاسب، جلد اول، قم، مؤسسة النشرالاسلامی.
نراقی، احمد (1415)، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، جلد هیجدهم، مشهد، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لاحیاء‌التراث.
نجفی،شیخ محمدحسن (1418ه.ق)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد سی و یکم، بیروت، دارالاحیا التراث العربی، چاپ نهم و ج23، تهران، اسلامیه، 1365ش.
هاشمی، سیداحمد و تقی‌زاده، ابراهیم (بی‌تا)، حقوق اموال و مالکیت، تهران، دانشگاه پیام نور.
یزدانیان، علیرضا (1386)، قواعد عمومی مسئولیت مدنی، تهران، انتشارات میزان، چاپ اول.
یزدانیان، علیرضا؛ بزرگمهر، داوود (1390)، «بررسی فقهی- حقوقی طرق انتقال ارادی طلب با نگاهی تطبیقی به حقوق فرانسه»، مجلة علمی-پژوهشی حقوق خصوصی، دورة هشتم، شمارة اول، صفحات 24-5.‎
یزدی، سیدمحمدکاظم (1409ه.ق.)، عروه الوثقی، چجلدهای 2 و 5، قم، مؤسسة نشر اسلامی، چاپ اول.
............................... (1423)، حاشیة کتاب المکاسب، جلد اول، بیروت، نشر دارالمصطفی لاحیاء التراث.
 
Faber, Wolfgang; Brigitta, Lurger (2011), National Report on Transfer of Movables in Europe.
Ghestin, Jacques، M Billian (2005), Le Regim des creanc et des detter. Paris, LGDJ.
Helge, Dedek, “encyclopedia of Ancient Obligation (Greek and Romanh).” www.ssrn.com‎.
Longman Handy Learners Dictionary (2003), Fifth ed,British Library Cataloguing.
Malaurie, Philippe-Laurent Aynes (2007), Droit Civil, Les Biens,3é.éd. Defrenois.
Mazeaud, Henri ( 1995), Lecons de droit civil, t2, Paris, Montchrestien.
Oxford Dictionary of Law(2006), Sixth ed, UK: Oxford university press.
Oxford French Dictionary (2006), Third ed, UK, Oxford university press.
Pretto-sakmann, Arianna (2005), Boundaries of personal Property. USA, Hart Publishing.
Samuel, Geoffrey (1992), Law of Obligation and Legal Remedies, London, Cavendish Publishing Limited.
Worthington، Sara, The disappearing Divide bitween property and Obligation, Texas International Law Journal, 42,no917,www.ssrn.com‎.
Zimermann, Reinhard (1992), The Law of obligation: Roman foundations of civilian Tradition, Johansburg: Juta co Ltd.