حق بر تابعیت؛ از حقوق بین‌الملل خصوصی تا حقوق بشر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکدة حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استادیار، دانشکدة حقوق، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ایران

چکیده

مفهوم حق به مثابة یکی از مفاهیم بنیادین حقوق، سیاست و اخلاق، راه خود را به گفتمان حقوقی جامعة ایرانی نیز باز کرده است. با این حال، مفهوم یادشده، مفهومی مناقشه‌آمیز بوده و هرگونه بحث دربارة آن مستلزم ورود به عرصة نظریه‌پردازی است. به رغم بیان دیدگاه‌های متفاوت در زمینة ماهیت حق که ذیل دو نظریة اراده‌انگار و سودانگار قابل دسته‌بندی‌اند، به نظر می‌رسد می‌توان نظریة مطالبه‌انگار را که به موجب آن، حق، ادعای فردی تضمین‌شده‌ای است که بر اساس دو عنصر کرامت ذاتی و فاعلیت اخلاقی توجیه‌شدنی است، جامع نظریه‌های مفهومی رقیب دانست. پرسش آن است که آیا می‌توان بر مبنای نظریة مزبور و با تکیه بر مبانی توجیه‌کنندة آن، از ادعای فرد بر داشتن تابعیت در معنای مورد بحث در حقوق بین‌المللی خصوصی ذیل عنوان حق دفاع کرد؟
در این مقاله تلاش شده است با اتخاذ رویکردی توصیفی- تحلیلی نشان دهیم برخورداری از تابعیت، یکی از حق‌ادعاهای بنیادین انسانی است و افزون بر این، پیش‌شرط برخورداری از همة حق‌هاست. بر این اساس، عدم شناسایی تابعیت به مثابة حق به‌طور مستقیم، به انکار کرامت ذاتی و فاعلیت اخلاقی و در نهایت، به سلب انسانیت انسان منتهی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Right to Nationality; from Private International Law up to Human Rights

نویسندگان [English]

  • Mahnaz Bayat Komitaki 1
  • Mahdi Balavi 2
1 Assistant Professor, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Law, Farabi Campus University of Tehran, Iran
چکیده [English]

The concept of right as one of the fundamental concepts of the law, policy and ethics, has been entered into legal discourse of Iranian community. However, right is a contested concept, and any discussion of it requires theorizing. Despite offering different views about the nature of right that can be categorized under two theories named will-based theory and utility-based theory, it seems that we can recognize the claim-based theory as a comprehensive conceptual theory about right. According to this theory, right is a guaranteed individual claim that has been justified based on two elements of human dignity and moral agency. Any way can we defend the nationality as a human right?
In this article we will attempt to show from a descriptive and analytic perspective that nationality is one of the fundamental human claim rights and moreover is the precondition of all rights. The non-recognition of the nationality as right will directly lead to denial of intrinsic dignity and moral agency and therefore deprivation of humanity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Claim-right
  • Intrinsic dignity
  • Moral agencyو Nationality
  • right

مراجع

  1.  

    1. آشوری، داریوش (1386)، ما و مدرنیت، تهران، انتشارات صراط.
    2. برلین، آیزیا (1380)، چهار مقاله دربارة­ آزادی، ترجمة محـمدعلی‌ موحد، تهران، شرکت سـهامـی انتشارات خوارزمی.
    3. برمن، مارشال (1387)، تجربة­ مدرنیته، ترجمة مراد فرهادپور، تهران، انتشارات طرح نو.
    4. بیات کمیتکی، مهناز (1392)، مطالعة نظری نسبت حقوق فردی و مصالح جمعی، رسالة دکتری حقوق عمومی، دانشگاه شهید بهشتی.
    5. جیکوبز، لزلی (1386)، درآمدی بر فلسفة سیاسی نوین؛ نگرش دموکراتیک به سیاست، ترجمة مرتضی جیریایی، تهران، نشر نی.
    6. راسخ، محمد (1384)، «تئوری حق و حقوق بشر بین‌‌الملل»، مجلة تحقیقات حقوقی، شمارة 41.
    7. راسخ، محمد (1388)، «نظریة حق»، حقوق بشر در جهان معاصر، قم، انتشارات کمیسیون حقوق بشر اسلامی.
    8. راسخ، محمد (1392)، حق و تکلیف در عصر قدیم و جدید، حق و مصلحت، جلد دوم، تهران، نشر نی.
    9. راسخ، محمد؛ بیات کمیتکی، مهناز (1390)، «مفهوم مصلحت عمومی»، مجلة تحقیقات حقوقی، شماره 56.
    10. راسخ، محمد؛ خداپرست، امیر (1392)، حق بر شناختن پدر و مادر بیولوژیک، حق و مصلحت، جلد دوم، تهران، نشر نی.
    11. راسل، برتراند آرتور (1373)، تاریخ فلسفة غرب، ترجمة نجف دریابندی، کتاب سوم، تهران، سازمان چاپ و انتشارات.
    12. قاری سیدفاطمی، سیدمحمد (1388)، حقوق بشر در جهان معاصر، دفتر اول، تهران، انتشارات شهر دانش.
    13. قاضی شریعت‌پناهی، سیدابوالفضل (1391)، بایسته‌های حقوق اساسی، تهران، نشر میزان.
    14. قربان‌نیا، ناصر (1387)، حقوق بشر و حقوق بشردوستانه، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    15. کاتوزیان، ناصر (1377)، فلسفة حقوق، جلد سوم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
    16. کانت، ایمانوئل (1383)، مابعدالطبیعة­ اخلاق، مبانی مابعدالطبیعی تعلیم فضیلت، فلسفه فضیلت، ترجمة منوچهر صانعی دره­بیدی، تهران، انتشارات نقش و نگار.
    17. کانت، ایمانوئل (1384)، درس­های فلسفة­ اخلاق، ترجمة منوچهر صانعی دره­بیدی، تهران، انتشارات نقش و نگار.
    18. کلی، جان (1388)، تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، ترجمة محمد راسخ، تهران، انتشارات طرح نو.
    19. محمدرضایی، محمد (1379)، تبیین و نقد فلسفة اخلاق کانت، تهران، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
    20. محمودی، سیدعلی (1386)، فلسفة سیاسی کانت؛ اندیشة سیاسی در گسترة فلسفة نظری و فلسفة اخلاق کانت، تهران، انتشارات نگاه معاصر.
    21. موحد، محمدعلی (1384)، در هوای حق و عدالت؛ از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، تهران، نشر کارنامه.
    22. والدرون، جرمی (1388)، مفهوم حق (2): سهم هوفلد، حق و مصلحت، جلد اول، تهران، انتشارات طرح نوین.
    23. ولمن، کارل (1392)، مفهوم حق (3): فراتر از هوفلد، حق و مصلحت، جلد دوم، تهران، انتشارات طرح نوین.

     

    1. Ankersmit, F. R. (2002), Edmund Burke: Natural Right and History, Political Representation, Stanford, Calif, Standford University Press.
    2. Arendt, H. (1968), The Origins of Totalitarianism, San Diego, Calif, Harcourt Brace Jovanovich.
    3. Bandura, A. (2002), "Selective Moral Disengagement in the Exercise of Moral Agency", Journal of Moral Education, 31.
    4. Bentham, J. (1987), "Anarchical Fallacies; Bing an Examination of the Declarations of Rights Issued during the French Revolution”, Nonsense Upon Stilts: Bentham, Burke and Marx on the Rights of Man, Jeremy Waldron (ed.), London, Methuen Press.
    5. Berlin, I. (1984), Two Concepts of Liberty, Four Essays of Liberty, Oxford, Oxford University Press.
    6. Burke, E. (1986), Reflection on the Revolution in France, C. Cruise Obrien (ed.), London, Penguin.
    7. Donnelly, J. (1989), Universal Human Rights in Theory and Practice, Ithaca, New York, Cornell University Press.
    8. Reeman, M. A. (1980), Edmund Burke and the Critique of Political Radicalism, Oxford, Basil Black Well.
    9. 32.  Gearty, C. (2006), Can HumanRights Survive, Cambridge, Cambridge University Press.
    10. Gewirth, A. (1982), Human Rights: Essays on Justification and Applications, Chicago, Chicago University Press.
    11. Hardt, M.; Negri, A. (2000), Empire, Cambridge, Mass, Harvard University Press.
    12. Hare, R. M. (1978), Justice and Equality, Essay on Political Morality, Oxford, Clarendon Press.
    13. Hart, H. L. A. (1973), Bentham on Legal Rights, Oxford Essaysin Jurisprudence, A. W. Simpson (ed.), Oxford, Oxford University Press.
    14. Hart, H. L. A. (1995), Are There Any Natural Rights?, Theories of Rights, Oxford, Oxford University Press.
    15. Hart, H. L. A. (2010), The Concept of Law, Ed., Penelope A. Bulloch and Joseph Raz, Oxford, Oxford University Press.
    16. Hohfeld, W. (1917), “Fundamental Legal Conceptions, as Applied in Judicial Reasoning”, Yale Law Journal, 26.
    17. Ignatieff, M. (2000), The Rights Revolution, Toronto, Anansi.
    18. Judt, T. (2006), ‘Bush’s Useful Idiots’, London Review of Books, Vol. 28, Available at http://www. lrb.co.uk/v28/n18/judt01_.html.
    19. Kant, I. (1993), Grounding for the Metaphysics of Morals, J. Ellington (trans.), USA, Hackle Publishing Company.
    20. Lock, John (1988), Two Treatises of Government, ed. Peter Laslett, Cambridge: Cambridge University Press.
    21. Macdonald, M. (1963), Natural Rights, Philosophy, Politics and Society, P. Laslett (ed.), Oxford, Basil Blackwell.
    22. Madhok, S. (2005), Autonomy and human rights, The Essentials of Human Rights, Rhona K.M. Smith and Christien Van den Anker (eds), London, Hodder Arnold.
    23. Miller, D. (1991), Liberty, Oxford, Oxford University Press.
    24. Rorty, R. (1993), Human Rights, Rationality and Sentimentality, On Human Rights,S. Shute and S. Hurley (ed.), New York, Oxford Amnesty lectures.
    25. Schmidtz, D. (2006), Rational Choice and Moral Agency, Cambridge, Duke University Press.
    26. Shue, H. (1997), Basic Rights, Contemporary Political Philosophy; An Anthology, R. Goodin and P. Pettit (eds), Oxford, Black Well.
    27. Singer, P. (1996), Kant’s Ethics of Duty, Ethics, P. Singer (ed.), Oxford, Oxford University Press.
    28. Spiro, P. (2008), Beyond Citizenship: American Identity after Globalization, Oxford, Oxford University Press.
    29. Walderon, J. (1995) Rights, A Companion to Political Philosophy, R. Goodin and P. Pettit (eds), Oxford, Black Well.
    30. Waldron, J. (1990), The Philosophy of Right, G. H. Parkinson (ed.), London, Routledge.
    31. Weil, Patrick (2001), Access to Citizenship: A Comparison of Twenty-Five Nationality Laws’, Citizenship Today: Global Perspectives and Practices, A. Aleinikoff and D. Klusmeyer (eds), Carnegie Endowment for International Peace.
    32. Wise, B. R. (1948), Outlines of Jurisprudence, London, Routledge.
مجله علمی
دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 1
بهار و تابستان
اردیبهشت 1394
صفحه 129-150

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار