بررسی اصل عقلایی‌بودن مقررات دولتی در نظام حقوقی انگلستان و ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه حقوق عمومی، دانشکدة حقوق، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ایران

چکیده

نظارت قضایی بر مقررات دولتی، سازوکار پرصلابت حقوق اداری برای تضمین قانون‌مداری دستگاه اداری کشور است و بر این اساس محاکم قضایی اصولی گوناگونی را در حداقل‌کردن خودسری مقامات عمومی در فرایند اتخاد تصمیم اعمال می‌کنند. بررسی انجام‌گرفته در نظام حقوقی انگلستان در این نوشتار حاکی از آن است که محاکم کامن‌لا با به‌کارگیری اصول نظارت قضایی حق‌مدارانه، نقشی پررنگ در ارتقای مسئولیت حکومت و تضمین حقوق بشر ایفا کرده‌اند. یکی از این اصول، اصل عقلایی‌بودن مقررات دولتی است که بر اساس آن مقام اداری باید در فرایند اتخاذ تصمیم، لوازم و شرایط وابسته و ذاتی تصمیم و آثار و نتایج آن را مد نظر قرار دهد و سوء‌نیت و منافع شخصی یا حزبی خویش را در تصمیماتش دخالت ندهد. در کنار تبیین مفهوم اصل عقلایی‌بودن در حقوق انگلستان، با بررسی اجمالی انجام‌گرفته در برخی آرای دیوان عدالت اداری این رهیافت حاصل شده است که می‌توان ردپایی از توجه قاضی اداری ایرانی به این اصل را مشاهده کرد. این امر در عین حال مؤید خلأ قانونی به‌ویژه در حوزة کنترل صلاحیت‌های اختیاری مقامات اداری در نظام حقوقی کشورمان است که به زعم نگارندگان، نیازمند اصلاحات قانونی در حوزة صلاحیت دیوان عدالت اداری و حاکمیت قواعد حقوق عمومی در رویکرد قضات این نهاد است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis the principle of reasonableness of governmental decisions in England and Iran’s legal system

نویسندگان [English]

  • Hosein Rahmatollahi 1
  • Omid Shirzad 2
1 Asistant professor, Department of Public Law, college of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran
2 Ph.D student in Public Law, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran
چکیده [English]

Judicial review on administrative regulations is the great implement of administrative law for guaranty the legality of administrative decisions and courts apply various principles to diminish public authorities offense in decision-making process. In this paper, reviewing the British legal system indicative that common law courts by apply effective principles , play considerable role in upgrade government’s responsibility and ensuring the fundamental Human Rights .One of this principles is the reasonableness of governmental decisions that according to this principle , the public authority should consider relevant considerations in decision-making process and leaving aside the personal and party interests.In addition ,alongside the analyze the concept of reasonableness principle in British legal system , we study the Administrative Justice Court’s judgments and perceive that we can see footprint of apply this principle by the Iranian administrative judge .Yet , this issue demonstrate that there is a legal loss in controlling the discretionary powers of public authorities in our legal system and we think this problem requires legal reforms and governance the public law’s principles in the judge’s approach at Administrative Justice Court .

کلیدواژه‌ها [English]

  • reasonableness"
  • "common law legal system"
  • "Administrative decision"
  • "Administrative Justice court"
امامی، محمد؛ استوار سنگری، کوروش (1391)، حقوق اداری، جلد دوم، تهران، نشر میزان.
شیرزاد، امید (1392)، دلایل ابطال مصوبات دولتی در دیوان عدالت اداری، تهران، انتشارات جنگل.
محمودی، جواد (1390)، نظارت قضایی بر مقررات دولتی در انگلستان و فرانسه، تهران، انتشارات جنگل.
نیکو اقبال، علی‌اکبر (1371)، مشکلات مدیریت و تصمیم گیری‌عقلایی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
هداوند، مهدی (1390)، حقوق اداری تطبیقی، جلددوم، تهران، انتشارات سمت.
هداوند، مهدی؛ مشهدی، علی (1391)، اصول حقوق اداری در پرتو آرا دیوان عدالت اداری، تهران، انتشارات خرسندی.
آقایی طوق، مسلم (1387)، «مبانی و ماهیت نظارت قضایی بر اعمال دولت، مطالعة تطبیقی کشورهای فرانسه، انگلستان و آمریکا»، پژوهش‌نامة معاونت فقهی و حقوقی مرکز تحقیقات استراتژیک، سال اول، شمارة اول، صفحات 191-125.
زارعی، محمدحسین؛ شجاعیان، خدیجه (1393)، «اصل غیرعقلایی‌بودن در حقوق اداری و انعکاس آن در آرای دیوان عدالت اداری»، فصل‌نامة پژوهش حقوق عمومی، سال شانزدهم، شمارة 45، صفحات 129-106.
هداوند، مهدی (1387)، «نظارت قضایی، تحلیل مفهومی، تحولات اساسی»، نشریة حقوق اساسی، سال هفتم، شمارة نهم، صفحات 56-7.
زارعی، محمدحسین (1390)، جزوة درسی حقوق اداری تطبیقی، انتشارات دانشکدة حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
ملکوتی هشجین، حسین (1389)، نظارت قضایی بر قانونمندی اعمال اداری: مطالعة تطبیقی در نظام حقوقی انگلیس و ایران، رسالة دکتری حقوق عمومی، پردیس فارابی دانشگاه تهران.
نجابت‌خواه، مرتضی (1391)، روش‌های جبرانی قضایی در حقوق اداری ایران و انگلستان، رسالة دکتری حقوق عمومی، دانشگاه شهید بهشتی.
Craig, Paul (2011).Proportionality, Rationality and Review, university of Oxford , legal research paper series.
Zarei, Mohammad Hossein (1998), The applicability of the principles of judicial review to the delegatedlegislativepowers of ministers, A thesis submitted to the university of Manchester for the degree of PhD in the faculty of law.
Wade, William; Forsyth, Christopher (2000), Administrative law, 8th ed, Oxford university press.
Yardley, David (1986), Principles of Administrative law, 2th ed, Butterworth.