تقدم حق الزام به اجرای تعهد بر حق فسخ در آرای دادگاه‌های ایران و نقد آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشکدة حقوق دانشگاه تربیت‌مدرس، ایران، تهران

2 استاد دانشکدة حقوق دانشگاه تربیت‌مدرس، ایران، تهران

3 استاد مشاور دانشکدة حقوق دانشگاه تربیت‌مدرس، ایران، تهران

چکیده

رویة دادگاه‌ها در ایران، مطابق نظر مشهور در فقه و حقوق، این است که در صورت امتناع متعهد از اجرای تعهد، بدواً متعهدله را ملزم به‌اجبار متعهد می‌کنند. سپس، در صورتی که اجرای تعهد، حتی توسط ثالث و با هزینة متعهد، قابل اجرا نباشد، متعهدله را مجاز به فسخ قرارداد می‌دانند. این رویه و مبانی آن، که به‌منظور جلوگیری از تزلزل قراردادها و جهت حفظ استحکام عقود پایه‌ریزی شده، نه‌تنها باعث استحکام قراردادها نمی‌شود، که برعکس به ایجاد هرج‌ومرج و سوءاستفادة متعهد با سوءنیت و ایذای متعهدله دارای حسن‌نیت و تأخیر در احقاق حق و جلوگیری از گردش ثروت و سرعت در مبادلات می‌انجامد. در این مقاله این موضوع در رویة قضایی بررسی و مشخص می‌شود که این رویه و مبانی آن فاقد مبنای شرعی و عقلی و قانونی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Priority of Right to Force the Fulfilment of an Obligation over the Termination Right in the Awards of Courts of Iran and its Criticism

نویسندگان [English]

  • Aliasghar Reyahi 1
  • Mohamood Sadeghi 2
  • Mohammadbagher Parsapour 3
1 Ph.D, Faculty of Law Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Professor, Faculty of Law Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 Professor, Faculty of Law Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In case of promisor’s failure to perform the obligation, Iranian courts procedure, according to well-known theory in jurisprudence and law, enforces the promisor to perform obligation initially.Then, if the performance of the obligation is impossible even by third party at the promisor’s expense, the promisee is entitled to terminate the contract. The aim of this precedent and its basis is the prevention of destabilizations; however, not only does not lead to stabilize the contracts but also it cause anarchy, abuse of obligor in bad faith, annoyance of obligee in good faith, delaly and preclusion of wealth circulation and expedition of trades. This issue has been examined in jurisprudence by this article and it will be shown that such procedure and its bases lacks  regional, rational, legal foundation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contract Breach
  • Confrontation of Obligations
  • jurisprudence
  • Termination of Contract
  • Compulsory Right
  1. انصاری، مرتضی (1382). مکاسب، چ 2، قم، آرموس ج 6.
  2. بازگیر، یدالله (1379). قانون مدنی در آیینة آرای دیوان عالی کشور، عقود و تعهدات، ج 3،چ 3، تهران، انتشارات فردوسی.
  3. ـــــــــــــ (1386). آرای قطعیت‌یافتة دادگاه‌ها در امور مدنی، چ 2، تهران، انتشارات بازگیر.
  4. پارساپور، محمدباقر و استادی، مونا (1393). «ضمانت اجرای تأخیر پرداخت ثمن مؤجل»، پژوهش‌های حقوقی تطبیقی، د 18، ش 2، صص 15 ـ 27.
  5. پژوهشگاه قوة قضاییه (1393). مجموعة آرای قضایی دادگاه‌های مجموعة تجدیدنظر، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوة قضاییه.
  6. تاجمیری، میرتیمور (1377). فرهنگ عبارت و انتشارات حقوقی، چ 1، تهران، آفرینه.
  7. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1391). مجموعة محشی قانون مدنی، چ 4، تهران، گنج دانش.
  8. حسنی، محمدرضا (1383). قانون مدنی در رویة قضایی.
  9. خویی، سید ابوالقاسم (1377). مصباح الفقاهه، تقریرات توحیدی، چ 1، قم، وجدانی.

10. داراب‌پور، مهراب و داراب پرو، محمدرضا (1394). حقوق قراردادها، تهران، جنگل و جاودانه، ج 1.

11. زندی، محمدرضا (1391). رویة قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران در امور مدنی، چ 2، جنگل و جاودانه.

12. زینالی، مهدی (1395). دعوی فسخ معامله در رویة دادگاه‌ها، چ 2، تهران، چراغ دانش.

13. سلجوقی، محمود (1388). نقش عرف، تهران، گنج دانش.

14. شعاریان، ابراهیم و ابراهیم ترابی (1393). حقوق و تعهدات، تهران، مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.

15. شهید اول (1414 ق). دروس، قم، مؤسسة انتشارات اسلامی.‌

16. شهید ثانی (1413 ق). مسالک الافهام، قم، نشر مؤسسة معارف اسلامی، ج 4.

17. شهیدی، مهدی (1383). اصول قراردادها و تعهدات، چ 3، تهران، مجد.

18. شیخ طوسی (1387 ق). مبسوط، تصحیح و تعلیق محمدتقی کشفی، تهران، المکتبه المرتضویه لاحیاء آلاثار الجعفری، ج 2.

19. شیروی، عبدالحسین (1377). «فسخ قرارداد در صورت امتناع متعهد از انجام تعهد در حقوق ایران»، مجلة مجتمع آموزش عالی قم، س 1، ش 1، صص 61 ـ 74.

20. صادقی‌نشاط، امیر (1388). «حق فسخ قرارداد با وجود امکان الزام به اجرا در حقوق ایران»، حقوق (مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی)، د 39، ش 4، صص 300 ـ 321.

21. صفایی، سید حسین (1382). قواعد عمومی قراردادها، تهران، میزان، ج 2.

22. صفایی، سید حسین و نعمت‌الله الفت (1389). «اجرای اجباری عین تعهد و تقدم آن بر حق فسخ قرارداد»، نامة مفید، ش 79، صص 52 ـ 63.

23. علامه حلی (1420 ق). تحریر الاحکام، مشهد، مؤسسة آل البیت، ج 1.

24. کاتوزیان، ناصر (1380). قواعد عمومی قراردادها، چ 3، نشر شرکت سهامی انتشار، ج 3.

25. محقق‌داماد، سید مصطفی (1381). قواعد فقه 3، بخش مدنی، چ 5، تهران، سمت.

26. ــــــــــــــــــــــــ (1390). نظریة عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، چ 2، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.

27. معاونت آموزش و تحقیقات قوة قضاییه (1390). اشتراک‌نظرهای قضایی در مسائل قانون مدنی، تهران، مجد.

28. امام الموسوی خمینی (1410 ق). کتاب البیع، چ 4، قم، مؤسسة اسماعیلیان، ج 5.

29. موسوی بجنوردی، سید حسن (1377).  قواعد فقیه، قم، الهادی، ج 3.

30. نجفی، محمدحسن (1368). جواهر الکلام، چ 9، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ج 23.

31. نراقی، احمد (1410 ق). عوائد الایام، چ 2، قم، منشورات مکتبه البصیرتی.

32. نوبخت، یوسف (1370). اندیشه های قضایی، تهران، تولید کتاب (تک).

33. نهرینی، فریدون (1394). ماهیت و آثار فسخ قرارداد در حقوق ایران، چ 4، تهران، گنج دانش.

34. الوحید الخراسانی، حسین (1415 ق). مهتاج الصالحین، قم، مدرسة الامام باقر العلوم، ج 3.