کاربرد اصل عدم تبرع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد دانشکدة حقوق، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

اصل عدم‌تبرع یکی از امارات قانونی است که کاربرد آن در نظریات فقهی و حقوقی و به‌تبع در آرای قضایی مورد اختلاف است؛ طوری که در بعضی از نظریات فقهی در توصیف قرارداد و در دکترین حقوقی و آرای قضایی به مبنا و منشأ ایفا و پرداخت طبق مادة 265 قانون مدنی استناد شده است. در این پژوهش، با توجه به مستندات این اصل، ثابت شد که این اصل به‌هیچ‌وجه در حوزة حقوق قراردادها کاربرد ندارد. چون در این حوزه باید به ظهور اقتضای ذات یا اطلاق قرارداد یا توافق طرفین استناد شود. اما در حوزة خارج از قراردادها در مواردی این اصل کاربرد دارد که اولاً ذی‌نفع داوطلبانه به درخواست منتفع، بدون وظیفة قانونی، منفعتی رسانده باشد و ثانیاً عمل نفع‌رساننده ظاهر در مجانی بودن نباشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Principle of Non-Gratuitous Application

نویسنده [English]

  • Alireza Bariklou
Professor, Faculty of Law, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran
چکیده [English]

The Principle of Non-Gratuitous is one of the legal presumptions that it’s application and position have been disputed in jurisprudential and legal opinions and, consequently, in some jurisprudential opinions regarding contract description, and in legal doctrine and judicial judgments, it is referred to basis and source of fulfilment and payment according to Article265 of Civil Code.  In this paper, with due referring to reasons of this principle, it has been proved that this principle cannot be invoked in the field of contract law because in this area it is necessary to refer to the substance requirements of the contract or the common use of an agreement or explicit agreement of Parties. But in the outer of contracts field, this principle can be applicable in some cases that, firstly, the beneficiary, voluntary or without any legal duty, benefits other party based on his or her request. Secondly, the beneficial act is not gratuitous apparently.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contract
  • Application
  • Non-Gratuitous
  • Payment
1. ابن ادریس حلّى، محمد بن منصور (1410 ق). السرائر، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
2. اردبیلى، احمد بن محمد (1403 ق). مجمع الفائدة و البرهان، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
3. اصفهانى، محمدحسین (1409 ق). الإجارة، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
4. امامى، سید حسن (1367). حقوق مدنى، تهران، انتشارات اسلامیه.
5. باریکلو، علی‌رضا (1393). مسئولیت مدنی، تهران، میزان.
6. ــــــــــــــــ (1390). اموال و حقوق مالی، تهران، سمت.
7. بحرانى، یوسف بن احمد (1405 ق). الحدائق الناضرة، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
8. بهبهانى، محمدباقر (1417 ق). حاشیة مجمع الفائدة و البرهان، قم، مؤسسة العلامه المجدد الوحید البهبهانی.
9. جعفرى، محمدتقى (1419 ق). رسائل فقهى، تهران، مؤسسة منشورات کرامت.
10. حسنى، هاشم معروف (بی‌تا). نظریة العقد فی الفقه الجعفری، بیروت، منشورات مکتبة هاشم.
11. حلّى، حسن بن یوسف (1414 ق). تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
12. حلّى، یحیى بن سعید (1405 ق). الجامع للشرائع، قم، مؤسسة سید الشهداء العلمیه.
13. حکیم، سید محسن (1416 ق). مستمسک العروة الوثقى، قم، مؤسسة دار التفسیر.
14. رشتى، میرزا حبیب‌الله (1311 ق). کتاب الإجارة، بى‌نا.
15. شهیدثانى، زین‌الدین بن على (1413 ق). مسالک الأفهام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیه.
16. شهیدى، مهدى (1370). سقوط تعهدات، چ 2، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
17. صیمرى، مفلح بن حسن (حسین) (1420 ق). غایة المرام، بیروت، دار الهادی.
18. طباطبایى، سید على (1418 ق). ریاض المسائل، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
19. طباطبایى یزدى، سید محمدکاظم (1409 ق). العروة الوثقى، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
20. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن (1407 ق). الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
21. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1387 ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
22. کاتوزیان، ناصر (1376). قواعد عمومى قراردادها، تهران، شرکت انتشار با همکارى شرکت بهمن برنا.
23. ـــــــــــــ (1374). ضمان قهرى، تهران، مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
24. کاشف‌الغطاء نجفى، محمدحسین (1359 ق). نجف اشرف، تحریر المجلة، المکتبة المرتضویة.
25. محقق داماد، سید مصطفى (1406 ق). قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامى.
26. مشکینى، على (1416 ق). اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، قم، نشر الهادی.
27. نجفى، محمدحسن (1404 ق). جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
28. هاشمى شاهرودى، سید محمود و همکاران (1426 ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، مؤسسة دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام.
29. Ardabili, Ahmad ibn Muhammad (1982). magema ol-Fayedeh Val -Burhan “Assembly of Interest and Evidence”, Qom, Islamic Publications Office. (in Arabic)
30. Bahraini, Yusuf bin Ahmad (1985). Al-Haddaeqg ol-Nazerah “Fresh gardens’’, Qom, Islamic Publications Office. (in Arabic)
31. Bariklou, Alireza (2014). Civil Liability, Tehran, meezan publication. (in Persian)
32. Bariklou, Alireza (2011). Property and belonging rights, First Edition, Tehran,samet. (in Persian)
33. Behbahani, Mohammad Baqir (1996). magema ol-Fayedeh val -Burhan “comment on Assembly of Interest and Evidence”, Qom, Institute of Regenerator al-allamah al-Wahid al-Bihbani. (in Arabic)
34. Emami, Seyyed Hassan (1988). Civil law, Tehran, Islamic Publications. (in Persian)
35. Ja'fari, Mohammad Taqi (1998). Rasa'il fiqghiya “Jurisprudence messages’’, Tehran, Institute of keramat publication. (in Persian)
36. hakim, syed muhsen (1995). mustamsik aleurwat alwuthiqaa, “the trustworthy handhold holder’’, Qom, Dar Al Tafseer institution. (in Arabic)
37. Hasani, Hashem Marouf . nazariat al eaqd fi al faqih al jaefarii “Contract theory in Jafari jurisprudence”, Beirut, Hashem Library Publications. (in Arabic)
38. Hashemi Shahroudi, Sayyid Mahmoud et al (2005). Islamic jurisprudence culture according to all ol - bayet viewpoint, Qom, Islamic jurisprudence encyclopedia on All ol-Bayet viewpoint. (in Arabic)
39. Hiley, Hassan ibn Yusuf (1992). al-Tazkerato al-Fouqgahah, “reminder of jurists”, Qom, Alol-Bayt Institution. (in Arabic)
40. helly, yahyaa bin saeyd (1984). al jamie lil sharayiei, “Inclusive of the Laws”, Qom, Sayyid Al-Shuhada Scientific institution. (in Arabic)
41. Ibn Idris Heli, Muhammad ibn Mansour (1989). Al-Sarraer, Qom, Islamic Publications Office. (in Arabic)
42. Isfahani, Mohammad Hussein (1988). Al-ijarah “Leasing’’, Qom, Islamic Publications Officffffffe . (in Arabic)
43. Najafi, Muhammad Hassan (1983). Jawahir al-Kalam “Jewels of Speech’’, Beyrut, Dar al- iHaya al-Tharath al-Arabi. (in Arabic)
44. Meshkini, Ali (1997). istilahat al'ousul wa moezam 'abhathiha “idioms of jurisprudence Principles and most of its research’’, Qom, al-hadey Publication. (in Arabic)
45. Mohaghegh Damad, Seyed Mostafa (1985). The Rules of Jurisprudence, Tehran, Islamic Science Publishing Center. (in Persian)
46. Kashaf al-Gqhetta, Mohammad Hussein (1941). Tahrir al-Majali “Editing of the magazine’’, Najaf Ashraf, al-Murtazawy Library.(in Arabic)
47. Katoozian, Nasser (1997). General Rules of Contracts, Tehran, Publishing Company in collaboration with Bahman Borna Company. (in Persian)
48. Katoozian, Nasser (1995). Zaman Zohri, First Edition, Tehran, Tehran University Press and Publishing Institute.
49. Rashti, Mirza Habibullah (1893). kitab al'ijarha “The Book of Leasing’’(?). (in Arabic)
50. shahid thani, zayn al diyn bin Ali (1992). masalek al efham, “Paths of Understanding”, Qom, Islamic Knowledge institution. (in Arabic)
51. Shahidi, Mehdi (1991). The Termination of Obligations, Teheran, Shahid Beheshti University Press. (in Persian)
52. Simri, Mufleh ibn Hassan (Hussein) (1999). Ghayat0 al-Maram, Beirut, Dar al-Hadi. (in Arabic)
53. Tabatabaie, Sayyid Ali (1997). Riyadho al-Masa'il,the “garden of issues”, Qom, Institute of Alol-Bayt. (in Arabic)
54. Tabatabaie Yazdi, Sayyid Muhammad-Kazim (1988). al ourwat alwuthiqaa, “the trustworthy handhold’’, al-Alami Institute of Publications. (in Arabic)
55. Tousi, Abu Jafar Muhammad bin Hassan (1986). al-Khalaf “Disagreement”, Qom, Islamic Publications Office. (in Arabic)
56. Tousi, Abu Ja'far Muhammad bin Hassan (2008). al mabsout fi faqih al'imamiyyah, “detailed in the jurisprudence of the Imamiya”, Tehran, Al-Mortadhiyah Library for the Revival of Jafari Antiquities. (in Arabic)