نظریة همبستگی ‌قراردادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری حقوق خصوصی، دانشکدة حقوق، دانشگاه علوم قضایی، تهران، ایران

چکیده

مطابق دیدگاه سنتی حاکم بر حقوق قراردادها، حاکمیت ‌اراده مبنای اصلی در نظر گرفته شده و توافقات طرفین در رابطة قراردادی در حکم قانون تلقی می‌شود و با توجه به ‌اینکه از ارادة آزاد فرد ناشی ‌شده لزوماً عادلانه‌ است. با ‌این ‌حال، حاکمیت اراده در روابط نابرابر قراردادی، که در آن‌ها احد طرفین در موضع ضعف قرار دارد، آثار ناعادلانه‌ای به همراه دارد و عملاً قرارداد را به وسیله‌ای برای تأمین منافع و تحقق اهداف طرف قوی‌تر بدل می‌کند. از‌ین‌رو، در حقوق فرانسه، لزوم رعایت ضعف‌ها و نابرابری‌های موجود بین طرفین در روابط قراردادی موجب طرح نظریة همبستگی‌ قراردادی شده ‌است که مفهومی ‌اجتماعی از قرارداد ارائه می‌دهد و به جای مبتنی کردن حقوق قراردادها بر آزادی و برابری طرفین، نابرابری‌های موجود بین طرفین قرارداد را مبنا قرار می‌دهد. ظهور این نظریه به اواخر سدة نوزدهم میلادی برمی‌گردد. اما، پس از یک دوره سکوت نسبتاً طولانی، در اواخر قرن بیستم میلادی، این نظریه دوباره احیا شد و نقش مهمی‌ در اصلاحات جدید بخش تعهدات قانون مدنی فرانسه در سال 2016 داشت. در این مقاله، با بررسی ابعاد مختلف نظریة همبستگی ‌قراردادی در حقوق فرانسه، لزوم یا عدم لزوم تغییر یا دست‌کم تعدیل اصل آزادی قراردادی به منزلة قاعدة اصلی حاکم بر حقوق قراردادها با در نظر گرفتن نظریة همبستگی ‌قراردادی ‌بررسی می‌شود. اجمالاً، به نظر می‌رسد هرچند برداشت‌های افراطی از نظریة همبستگی، که بر اساس آن اشخاص مکلف ‌شده‌اند با طرف قرارداد مثل برادر خود رفتار کنند، با واقعیت‌های حاکم بر قراردادها سازگار نیست، ضرورت توجه به نابرابری‌های موجود بین طرفین قرارداد در وضع قواعد حقوق قراردادها واقعیتی انکارناپذیر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Theory of Contractual Solidarism

نویسنده [English]

  • Mohsen Shamsollahi
Ph D., College of Law , University of Judicial Sciences, Tehran, Iran
چکیده [English]

According to the traditional approach to contract law, autonomy of will is considered as the main basis, and parties' agreements are considered as the law of parties in contractual relationship, and given that it is the result of the free will of parties, so it will be necessarily just and fair. Nevertheless, the autonomy of the will in unequal contractual relationships, in which one party is in a position of weakness, has unfair effects and in effect makes a contract an instrument for securing the interests and realizing goals of a powerful party. Hence, in French law, the need to consider the weaknesses and inequalities between parties in contractual relations led to the emergence of the theory of contractual solidarism which provides a social concept of the contract and, instead of establishing the law of contracts on the freedom and equality of parties, is based on the existing inequalities between parties. The emergence of this theory dates back to the late nineteenth century, but after a relatively long silent period, in the late 20th century this theory was restored and played an important role in the new reform of the French Civil Code in 2016. In this paper, by examining the various aspects of the theory of contractual solidarism in French law, we will examine the necessity of changing or at least modifying the principle of contractual freedom, as the main rule of the contract law, in the light of the theory of the theory of contractual solidarism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Autonomy of Will
  • Neo-liberal voluntarism
  • Theory of Contractual Solidarism
  • Inequality of Contracting parties
  • Protection of Weaker Party
امامی، ا. (1364). «نقش اراده در قراردادها»، حق «مطالعات حقوقی و قضائی»، 4، صص 65 ـ 77.
امینی، م.؛ عابدیان، م.؛ کرمی، س. (1391). «نحوة مقابلة نظام‌های حقوقی با شروط ناعادلانة قراردادی و سکوت قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در ایران»، تحقیقات حقوقی، 59، صص 171 ـ 212.
انصاری، ع.؛ مبین، ح. (1388). «مفهوم اکراه اقتصادی و جایگاه آن در فقه امامیه با مطالعه در اندیشة فقهی امام خمینی(س)»، متین، 42.
بیگدلی، س. (1392). تعدیل قرارداد، تهران، میزان.
حاجی‌پور، م. (1390). «نقش حسن‌نیت در قرارداد»، مطالعات حقوق خصوصی، 41(4)، صص 83 ـ 100.
شهیدی، م. (1392). تشکیل قراردادها و تعهدات. تهران، مجد.
صفایی، ح. (1382). قواعد عمومی‌ قراردادها، تهران، میزان.
عابدیان، م. (1385). «مطالعة تطبیقی قابلیت اجرای شروط کیفری در قراردادها؛ لزوم تجدیدنظر در مادة 230 قانون مدنی ایران»، الهیات و حقوق، (19)، صص 3 ـ 43.
عادل، م.؛ شمس‌اللهی، م. (1397). «شروط غیرمنصفانه در قراردادهای مصرف‌کننده»، پژوهش حقوق خصوصی، 7 (25)، صص 205 ـ 233.
قاسمی، م. (1388). شکل‌گرایی در حقوق مدنی، تهران، میزان.
قاسمی‌حامد، ع. (1386). «حسن‌نیت در قرارداد، مبنای تعهد به درست‌کاری و تعهد به همکاری در حقوق فرانسه»، تحقیقات حقوقی، 10 (138)، صص 99 ـ 129.
کاتبی، ح. (1363). فرهنگ حقوق فرانسه‌‌ـ فارسی، تهران، گنج دانش.
کاتوزیان، ن.(الف) (1378). اعمال حقوقی. تهران، سهامی‌ انتشار.
ـــــــــــ.(ب) (1378). «طبیعت قراردادهای الحاقی»، مجلة مجتمع آموزش عالی قم، 1، صص 17 ـ 25.
ـــــــــــ. (1380). «ستایش قرارداد یا ادارة قرارداد»، مجلة دانشکدة حقوق، 52، صص 110 ـ 135.
ــــــــــ. (1384). «تفسیر قرارداد»، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، صص 277 ـ 308.
ــــــــــ. (1388). قواعد عمومی قراردادها، تهران، شرکت سهامی انتشار، ج 1.
ــــــــــ. (1391). نظریة عمومی‌ تعهدات، تهران، میزان.
کریمی، ع. (1381). «شروط تحمیلی از دیدگاه قواعد عمومی ‌قراردادها»، پژوهش‌های حقوقی، صص 75 ـ 82.
لوک اوبر، ژ.؛ کولار دوتیول، ف. (1390). حقوق تعهدات، قراردادها، ترجمة م. ادیب، تهران، میزان.
محقق داماد، م.، قنواتی, ج.، وحدتی شبیری، ح.، و عبدی‌پور، ا. (1390). حقوق قراردادها در فقه امامیه. تهران: سمت.
نبوی‌زاده، آ. (1390). سوء‌استفاده از حق در حقوق قراردادی، تهران، جنگل.
نوری یوشانلوئی، ج.؛ شاهین، ا. (1397). «نوآوری‌های حقوق قراردادهای جدید فرانسه و تطبیق آن با نظام حقوقی ایران»، پژوهش حقوق خصوصی، 6 (24)، صص 200 ـ 233.
References
Abedian, M. (2005). “Comparative study of the ability to enforce criminal conditions in contracts; The need to revise Article 230 of the Iranian Civil Code”, Specialized Journal of Theology and Law, (19), pp. 3-43. (in Persian)
Adel, M. & Shamsullahi, M. (2017). “Unfair terms in consumer contracts”, Private Law Research, 7(25), pp. 205-233. (in Persian)
Amini, M., Abedian, M., & Karami, S. (2011). “How legal systems deal with unfair contractual terms and the silence of the consumer protection law in Iran”, Journal of Legal Research, 59, pp. 171-212. (in Persian)
Ansari, A. & Mobin, H. (2008). “The concept of economic duress and its place in Imami jurisprudence by studying the jurisprudential thought of Imam Khomeini (PBUH)”, Matin Scientific Research Quarterly, 42. (in Persian)
Asfar-Cazenave, C. (2015). “Le nouveau droit français. RJTUM”, 49 (717), pp. 717-756.
Aubert, J. & Flour, J. (1390). Droit civil: les obligations, (M. Adib, translator), Tehran, Mizan. (in Persian)
BéLANGER, A. & TaBi TaBi, G. (2006). “Vers un repli de l’individualisme contractuel? L’exemple du cautionnement”, Les Cahiers de Droit, 47 (429), pp. 429-474.
Bigdeli, S. (2012). Contract modification, Tehran, Mizan. (in Persian)
BRIEND, C. (2015). LE CONTRAT D’ADHÉSION ENTRE PROFESSIONNELS, Paris: Faculté de droit Paris Descartes.
Cédras, M. J. (2003). Le solidarisme contractuel en doctrine et devant la Cour de cassation. Retrieved May 2019, 13, from https://www.courdecassation.fr/publications_26/rapport_annuel_36/rapport_2003_37/deuxieme_partie_tudes_documents_40/tudes_diverses_43/doctrine_devant_6260.html
Chazal, J. P. (2004). “Justice contractuelle”, In L. Cadiet, Dictionnaire de la justice, pp. 1-12. Paris: Presses Universitaires de France (PUF).
Cserne, P. (2012). Freedom of Contract and Paternalism: Prospects and Limits of an Economic Approach, New York: PALGRAVE MACMILLAN.
DELOBEL, C. (2011). L’UNILATERALISME EN DROIT DES CONTRATS, ESSAI DE RATIONALISATION. Nice : Université de Nice Sophia-Antipolis.
DEMOGUE, R. (1923). Traité des obligations en général, t. 1. Paris, Rousseau.
Demogue, R. (1932). Traité des obligations en général, Tome 6. PARIS: LIBRAIRIE ARTHUR ROUSSEAU.
DIESSE, F. (1999). “Le devoir de coopération comme principe directeur du contrat”, Arch. phil. droit, 43, pp. 259-302.
Dobrev, D. & Uliescu, M. (2016). “L’imprévision dans le Nouveau Code Civil roumain”, In B. Başoğlu, The effects of financial crises on the binding force of contracts: renegotiation, rescission or revision, pp. 243-255. Springer.
Emami, A. (1984). “The role of will in contracts”, Law Quarterly "Legal and Judicial Studies", 4, pp. 65-77. (in Persian)
Flaicher-Maneval, E. & Carton, D. (2016, mars 1). Réforme du droit des contrats: c’est fait! Retrieved 04 20, 2018, from http://www.lexplicite.fr/reforme-droit-contrats-cest/
Ghasemi Hamed, A. (2006). “Good faith in the contract is the basis of the obligation to integrity and the obligation to cooperation in French law”, Journal of Legal Research,10 (138), pp. 99-129. (in Persian)
Ghasemi, M. (2008). Formalism in civil law, Tehran, Mizan. (in Persian)
Ghestin, J. (2000). “Le contrat en tant qu'échange économique”, REVUE D'ÉCONOMIE INDUSTRIELLE, 92, pp. 81-100.
Gijsbers, C. (2016). LA REFORME DU DROIT DES OBLIGATIONS: LA QUETE DE L’EQUILIBRE, Université Waseda.
Gras, N. (2014). “Essai sur les clauses contractuelles”, CLERMONT FERRAND: Universitéd’Auvergne.
Gregoire, M. A. (2007). Liberte, responsabilite et utilite: la bonne foi comme instrument de justice contractuelle, Montréal: Universite McGill.
Hajipour, M. (2010). “The role of good faith in the contract”, Journal of Private Law Studies, 41 (4), pp. 83-100. (in Persian)
Jamin, C. (2005). Le solidarisme contractual:un regard Franco-Québécois, Montréal: Éditions Thémis.
Kant, E. (1853). Éléments métaphysiques de la doctrine du droit (Première partie de la métaphysique des moeurs), Paris: Durand.
Karimi, A. (2001). “Unfair Contract Terms from the perspective of general rules, contracts”, Journal of Legal Research, pp. 75-82. (in Persian)
Katebi, H. (1983). French-Persian Law Dictionary, Tehran, Ganje Danesh. (in Persian)
Katozian, N. (1998). legal acts, Tehran, Publishing Company. (in Persian)
---------------. (1998). “Nature of Adhesion Contracts”, Journal of Qom Higher Education Complex, 1, pp. 17-25. (in Persian)
---------------. (2000). “Praise the contract or manage the contract”, Journal of Law School, 52, pp. 110-135. (in Persian)
---------------. (2004). “Interpretation of the contract”, Journal of the Faculty of Law and Political Science, pp. 277-308. (in Persian)
---------------. (2008). General Rules of Contracts, Tehran, Publishing Company, Vol. 1. (in Persian)
---------------. (2011). General theory of obligations, Tehran, Mizan. (in Persian)
Kennedy, D. (2000). FROM THE WILL THEORY TO THE PRINCIPLE OF PRIVATE AUTONOMY: LON FULLER’S “CONSIDERATION AND FORM”, COLUMBIA LAW REVIEW, 100 (94), pp. 94-175.
Lacroix, G. (2016, août 29). Réforme du droit des contrats: les répercussions sur les pratiques contractuelles en matière de distribution, Retrieved 4 2019, 2018, from https://www.soulier-avocats.com/reforme-droit-contrats-repercussions-pratiques-contractuelles-matiere-de-distribution/
LeBrun, C. (2011). Le devoir de coopération durant l’exécution du contrat, Montréal: Université de Montréal.
Lefebvre, B. (1996). “La justice contractuelle: mythe ou réalité?” Les Cahiers de droit, 37 (1), pp. 17-30.
MOISE, B. (2010). SOLIDARISM AS THEORETICAL FOUNDATION OF THE CONTRACT. Dny práva. Târgu-Jiu: https://www.law.muni.cz/sborniky/dny_prava_2010/files/prispevky/05_obcan/Bojinca_Moise_(4721).pdf.
Mohaghegh Damad, M., Qanavati, J., Vahdati Shobiri, H., & Abdipour, A. (1390). Contract law in Imami jurisprudence. Tehran: Samt.
Nabavizadeh, A. (2010). Abuse of rights in contract law, Tehran, Jangal. (in Persian)
Nouri Yoshanloui, J. & Shahin, A. (2017). “Legal innovations of new French contracts and its adaptation to the Iranian legal system”, Private Law Research Quarterly,6 (24), pp. 200-233. (in Persian)
REVET, T. (1996). L'ÉTHIQUE DES CONTRATS EN DROIT INTERNE. Éthique des affaires: de l'éthique de l'entrepreneur au droit des affaires, pp. 227-244. Aix-en-Provence: Centre de Recherches en Éthique Économique et des Affaires et Déontologie professionnelle.
Rolland, L. (2006). «Qui dit contractuel, dit juste» (Fouillée) ... en trois petits bonds, à reculons. REVUE DE DROIT DE MCGILL, pp. 765-780.
Safaei, H. (2002). General rules of contracts, Tehran, Mizan. (in Persian)
SALEILLES, R. (1901). De la déclaration de volonté, Paris, Pichon.
Shahidi, M. (2012). Formation of contracts and obligations, Tehran, Majd. (in Persian)
Ştefan PĂTRU, R. (2011). “Theory of imprevision from the economic and legal perspective of contract analysis”, Juridical Tribune, 1 (1), pp. 124-131.
TABI TABI, G. (2011). LES NOUVEAUX INSTRUMENTS DE GESTION DU PROCESSUS CONTRACTUEL. QUÉBEC: UNIVERSITÉ LAVAL.
Tabi Tabi, G. (2012). “La remise en cause contemporaine du volontarisme contractuel”, Les Cahiers de Droit, 53 (3), pp. 577-622.
TABI TABI, G. (2014). AJUSTEMENT NÉCESSAIRE DU VOLONTARISME CONTRACTUEL: DU VOLONTARISME AU SOLIDARISME? R.D.U.S., 44 (1), pp. 71-125.
Tawali, J. M. (2015). Essai sur la justice contractuelle Contribution à l’étude des fondements théoriques de la protection de la partie vulnérable, Université Laval.
Terré, F., Simler, P., & Lequette, Y. (2005). Droit civil: les obligations, Paris, Dalloz.