بررسی ماهیت و اصول حاکم بر عقد حفظ‏و‏مراقبت (صیانت) و جایگاه آن در افزایش بهره‏وری اقتصادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه حضرت معصومه(س)، قم، ایران

چکیده

استفاده از عقد حفظ‏و‏مراقبت با هدف ایجاد تعهد به نظارت بر حسن فعالیت تجهیزات و تأسیساتی است که تداوم فعالیت یا کوتاه کردن زمان توقف آن‏ها بهره‏وری اقتصادی را محقق می‏کند. اگرچه در قوانین ایران مانند قوانین بسیاری از کشورها از این عقد به‌‌صراحت نام برده نشده، مزایای عملی آن موجب شده فعالان صنایع به شکلی گسترده در نظام‏های حقوقی مختلف از آن بهره ببرند؛ درحالی‌که ماهیت و اصول حاکم بر آن در برخی موارد دارای ابهام است. در این مقاله تلاش شد بر پایة مطالعة تطبیقی و تجربیات سایر کشورها ابتدا ماهیت این عقد بررسی و تبیین شود و بر مبنای اصول حاکم بر فقه اسلامی و حقوق ایران انعقاد و استفاده از آن اعتبارسنجی شود. با مقایسة عقد با نهادهای مشابه، استقلال یا هم‏پوشانی آثار و احکام آن ارزیابی و در نهایت علل توجیهی به‏ کار بردن آن تحلیل می‏شود. می‏توان گفت عقد حفظ‏ومراقبت عقدی مستقل و بی‏نام است که به واسطة عدم توجه متناسب سازوکارهای سنتی حقوق قراردادها به مفهوم بهره‏وری اقتصادی ایجاد شده است. این عقد مهم‏ترین ابزار حمایتی در حقوق جهت پیشگیری از توقف فعالیت تجهیزاتی است که استفادة مداوم از آن‏ها با خطر تعطیلی مواجه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Nature and Principles of Maintenance Contract and its Role in Increasing Economic Efficiency

نویسنده [English]

  • Mohammad Hosein Vakili Moghadam
Assistant Professor, Faculty of literature and Humanities, Hazrat-e- Masumeh University, Qom Iran.
چکیده [English]

The purpose of maintenance contract is to create an obligation to monitor the good operation of the equipment and facilities, which their continuation of the activity or the shortening of their downtime will improve economic efficiency. Although in the law of Iran, like the laws of many countries, this contract is not mentioned explicitly; but its practical benefits have persuaded industry activists to take advantage of it widely, while the nature and principles governing it are ambiguous in some cases. This article, based on comparative study and the principles of Islamic jurisprudence and Iranian law tries to examine and explain the nature of this contract. In the following, its independence or overlapping effects and provisions are evaluated by comparing with the similar institutions, and finally, the reasons justifying its use are analyzed. As a result, it is safe to say that the maintenance contract is an independent contract that is created due to the lack of appropriate attention of the traditional mechanisms of contract law to the concept of economic efficiency. This contract is the primary protection tool in law to prevent the stoppage of the equipment whose continuous use is facing the risk of shutdown.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Commitment to Care
  • Economic Law
  • Industrial Contracts
  • Efficiency of Contract Law
اسکینی، ربیعا (1380). حقوق تجارت، تهران، سمت، ج1.
اصفهانی، محمدحسین (1370). الاجاره، قم، میراث اسلامی.
اندی، فاطمه (1399). «نگاهی حقوقی به شرایط فسخ پیمانکاری در قوانین کنونی»، رهیافت‏های نوین در مطالعات اسلامی، ش 1، ص 137 ـ 186.
انصاری، مرتضی (1386). المکاسب، قم، اسماعیلیان، ج 2.
البیرقدار، محمدیونس (2002). عقد الصیانه فی الفقه الاسلامی، بیروت، دارالفکر.
الجزیری، عبدالرحمن (2010). کتاب الفقه، بیروت، دار ابن حزم.
الجواهری، حسن (2012). الفقه المعاصر، بیروت، العارف للمطبوعات، ج 1.
الزحیلی، وهبه (1985). الفقه الاسلامی و ادلته، بیروت، دارالفکر، ج 4.
السنهوری، عبدالرزاق (1964). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، بیروت، احیاء التراث.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1380). فلسفة حقوق مدنی، تهران، گنج دانش، ج 1.
ــــــــــــــــــــــــــــ (1382). فرهنگ عناصرشناسی، تهران، گنج دانش.
ــــــــــــــــــــــــــــ (1386الف). الفارق، تهران، گنج دانش، ج 1.
ــــــــــــــــــــــــــــ (1386ب). الفارق، تهران، گنج دانش، ج 5.
حرعاملی، محمد (1367). وسائل الشیعه فی تحصیل مسائل الشریعه، قم، آل­البیت، ج19.
حلی، حسن (1364). تذکره الفقها، قم، مؤسسة آل البیت، ج 7.
رجبی، عبداله (1399). «شرایط و آثار اقدامات پیشدستانه در حقوق ایران»، مطالعات حقوق خصوصی، د 50، ش 4، ص 687 ـ 706.
رفیعی، محمدتقی (1378). مطالعة تطبیقی غرر در معامله، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی.
زناد، جاسم (2018). محاضرات ماده اداره الصیانه، بغداد، الاداره الصناعیه.
سجدی، حسین (2017). تحدیث التشغیل و الصیانه للمبانی و الطرق التابعه للبلدیات، بیروت، مرکز الانتشارات المهندسیه.
سماواتی، حشمت‏الله (1394). قراردادهای تجاری، تهران، جنگل.
صفایی، حسین (1382). قواعد عمومی قراردادها، تهران، میزان.
عبدی­پور، ابراهیم (1393). حقوق تجارت، تهران، مجد، ج1.
کاتوزیان، ناصر (1382). حقوق مدنی، عقود معین، تهران، شرکت سهامی انتشار، ج 4.
ــــــــــــــ (1384). حقوق مدنی، عقود معین، تهران، شرکت سهامی انتشار، ج 1.
ــــــــــــــ (1387). قواعد عمومی قراردادها، تهران، شرکت سهامی انتشار، ج 5.
مقدم، ناهید؛ پروین ولی‏زاده (1387). «بررسی بهره‏وری در اقتصاد ایران»، روند، ش 49، ص 15 ـ 41.
مهارمزی، محمدعلی؛ یونس العبیدی (2021). «التزامات الصائن فی عقد الصیانه»، الرافدین للحقوق، لسنه 23، ص 189 ـ 239.
نجفی‏خواه، محسن (1398). نظام حقوقی مناسب برای رشد اقتصادی، تهران، مؤسسة عالی آموزش و پژوهش.
References
Abdipour, A. (2012). Commercial law, Tehran, Majd Publishing, Vol. 1. (in Persian).
Al-Beiraghdar, M. (2002). “Facilities Maintenance in Islamic Law”, Law and Islam Journal, Vol. 20, pp. 13-42. (in Arabic)
Al-Javaheri, H. (2012). The Modern Jurisprudence, Beirut, Al-Aref, Vol. 1. (in Arabic)
Al-Jaziri, A. (2010). Islamic Jurisprudence in comparative Study, Beirut, Ibne Hazim. (in Arabic)
Al-Sanhouri, A. (1964). Al-Vasit, Second Edition, Beirut, Ehyao-Al Torath, Vol. 7. (in Arabic)
Al-Zahili, V. (1985). Islamic Jurisprudence and its Reasons, Second Edition, Damascus, Dar-o-al Fekr. (in Arabic)
Andi, F. (2019). “A legal look at the terms of contract termination in current laws”, New approaches in Islamic studies, Vol. 1, pp. 137-186. (in Persian)
Ansari, M. (2004). Al-Makaseb, Third Edition, Qom, Ismailian, Vol. 2. (in Arabic)
CAA (2013). Civil Authority of Botswana, Development of a Maintenance Contract, Work paper, No. 251.
Esfahani, M. (1990). Al-Ejare, Second Edition, Qom, Islamic Seminary of Qom. (in Arabic)
Eskini, R. (2000). Commercial law, Second Edition, Tehran, Samt, Vol. 1. (in Persian)
Helli, N. (1980). Sharaye- Al Eslam, Second Edition, Qom, Ismailian, Vol. 3. (in Arabic)
Hore Ameli, M. (1988). Vasael-Alshia, Second Edition, Qom, Al-Albeit, Vol. 19. (in Arabic)
Jafari Langroudi, M. (2001). Philosophy of Civil Law, Tehran, Ganje Danesh Vol. 1. (in Persian)
-------------------------. (2003). Contemporary Encyclopedia of Legal Elements, Tehran, Ganje Danesh. (in Persian)
-------------------------. (2007b). Al Faregh, Tehran, Ganje Danesh, Vol. 5. (in Persian)
------------------------. (2007a). Al Faregh, Tehran, Ganje Danesh, Vol. 1. (in Persian)
Katouzian, N. (2003). Specific Contracts, Fourth Edition, Tehran, Enteshar Publishing, Vol. 4. (in Persian)
----------------. (2005). Specific Contracts, Fourth Edition, Tehran, Enteshar Publishing, Vol. 1. (in Persian)
----------------. (2008). General Principles of Contracts, Tehran, Enteshar Publishing, Vol. 5. (in Persian)
Marchili, A. (2000). “The Maintenance Contract”, Journal of Media Law and Practice, Vol. 25, pp. 151-162.
MC Nair, D. & Linke, B. (2020). Operating & Maintenance Agreements, DLA Piper Work paper, No. 103.
Meharmezy, M. & Al-Abidi, Y. (2021). “Obligations of maintenance in maintenance contract a comparative study”, Alrafidain of Law, Vol. 23, Issue 76, pp. 189-239. (in Arabic)
Moghadam, N. & Valizade, P. (2008). “Economic Efficiency in Iran”, Ravand Journal, Vol. 23, pp. 15-41. (in Persian)
Najafi Khah, M. (2019). Law and Economic Development, Tehran, Management and Policy Publication. (in Persian)
Rafi’i, M. (1999). Fraud in Contracts, Qom, Islamic Seminary of Qom. (in Persian)
Rajabi, A. (2018). “Requirements of Anticipatory Actions in Tort Law”, Private Law Studies, Vol. 5, pp. 687-706. (in Persian)
Safai, S. (2003). General Principles of Contracts, Tehran, Mizan. (in Persian)
Sejdi, A. (2017). Maintenance Contract in Roads and Industry, Center of Architects, Work Paper, No. 30. (in Arabic)
Smavati, H. (2015). Commercial Contracts, Tehran, Jungle. (in Persian)
Zenad, J. (2018). “Arguments about Maintenance Contract”, Baghdad University Law Journal, Vol. 13, pp. 5-45. (in Arabic)