کارکرد عدالتی حقوق قراردادها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه حقوق خصوصی دانشکدة حقوق، پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

هرچند تحقق عدالت در رابطة قراردادی یکی از کارکردهای حقوق قراردادهای معاصر تلقی شده است، از منظر اجرایی، قابل بررسی است که آیا حقوق قراردادها ‌باید نقش اثباتی و ایجابی ایفا کند یا صرفاً می‌تواند نقش بازدارندگی از بی‌عدالتی را دارا باشد. در این مقاله به روش توصیفی‌ـ تحلیلی ثابت شد با توجه به لزوم حمایت از اصل حاکمیت اراده حقوق قراردادها نقش مانعیت از بی‌عدالتی دارد‌. در این باره هرچند معیارهایی مانند عدم تساوی ارزش اقتصادی عوضین، شرط‌بندی غیرصادقانه، شروط نامناسب، عدم رعایت استحقاق‌ها، و امتیازات نابایست برای تشخیص بی‌عدالتی مطرح شده، معیار فقدان غرض عقلایی مناسب‌تر است. چون همة معیارهای یادشده را متضمن است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Justice function of contract Law

نویسنده [English]

  • Alireza Bariklou
Professor of Private Law Department of Faculty Law of Farabi College of University of Tehran
چکیده [English]

Although ‌ Administration of justice in the contractual relation has been proposed as one of the functions of contemporary contract law, but from an executive point of view, it can be examined whether contract law should play a positive role or can only play the role of preventing injustice. In this article, by descriptive-analytical method, it was proved that due to Necessity of protection‌ of will principle, contract law has a role in preventing injustice. In this regard, although several criteria such as exchange of unequal economic values, dishonest wager, inappropriate terms, undeserved return and advantage, have been proposed to detect injustice, but the criterion of lack of rational purpose or unrasoablness is more appropriate than others because it includes all the above criteria.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Administration of justice
  • Prohibition of injustice
  • Contract law
  • Criteria
آخوند خراسانى، محمدکاظم (1412 ق). کفایة الأصول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
آشتیانى، میرزا محمدحسن (1425 ق). کتاب القضاء‌، قم‌، انتشارات زهی، کنگره علامه آشتیانى.
امامى، سید حسن (1367). حقوق مدنى، تهران‌‌، انتشارات اسلامیه.
انصارى‌، شیخ مرتضى‌ (1415 ق). کتاب المکاسب‌، قم‌‌، کنگرة جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
باریکلو، علی‌رضا‌ (1394). حقوق قراردادها (عقود معین 1)، تهران، میزان.
ــــــــــــــــ (1382). «ضمانت اجرای حقوقی سوء‌استفاده از وضعیت اضطراری طرف قرارداد»، حقوق خصوصی، ش 4، ص 25 ـ 45.
بحرالعلوم، محمد بن محمدتقى (1403 ق). بلغة الفقیه،‌ تهران، منشورات مکتبه الصادق.
حسنی، هاشم‌ معروف (بی‌تا). نظریة العقد فی الفقه الجعفری، بیروت‌، منشورات مکتبه هاشم.
حسینى حائرى، سید کاظم‌ (1423 ق). فقه العقود‌، قم‌، مجمع اندیشة اسلامى.
حسینى عاملى، سید جواد (1419 ق). مفتاح الکرامة،‌ قم‌، دفتر انتشارات اسلامى.
حسینى مراغه‌اى، سید میرعبدالفتاح (1418 ق). العناوین، قم، مؤسسة النشر الاسلامى.
شیخ الشریعة اصفهانى، فتح‌الله‌ (1410 ق). قاعدة لا ضرر، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
شهید ثانى، زین‌الدین‌ (1413 ق). مسالک الأفهام‌، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیه.
شهیدی، مهدی (1382). آثار قراردادها و تعهدات، تهران، مجد.
شیرازى، میرزا محمدتقى (1412 ق). حاشیة المکاسب، قم‌،‌ منشورات الشریف الرضی.
فاضل‌تونی، عبدالله (1412 ق). الوافیه فی اصول الفقه، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
کاتوزیان، ناصر (1376). حقوق مدنى: عقود معین، چ 6، تهران، شرکت انتشار با همکارى شرکت بهمن برنا انتشارات مدرس.
ـــــــــــــــ (1371). قواعد عمومى قراردادها، چ 3، تهران، شرکت انتشار با همکارى بهمن برنا.
محقق حلّى، نجم‌الدین (1408 ق). شرائع الإسلام‌، قم‌، مؤسسة اسماعیلیان.
مطهرى، مرتضى (۱۳۸۱). مجموعه آثار استاد شهید مطهری: بخش فقه و حقوق، قم، صدرا.
موسوى خمینى، سید روح‌اللّه‌ (1421 ق). کتاب البیع‌، تهران‌، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
خویى، سید محمدتقى (1414 ق). الشروط أوالالتزامات التبعیة فی العقود، بیروت‌، دارالمؤرخ العربی.
نراقی، احمد (1375). عوائد الایام، قم، مرکز النشر.
نائینى، محمدحسین (1418). منیة الطالب، مقرر شیخ موسى خوانسارى، قم، مؤسسة النشرالاسلامى.
References
Akhund Khorasani, M.K. (1992). Kifayat al-Osuol, Qom, Islamic Publishing Institute. (in Arabic)
Ansari, M. (1994). Book of earning (al- makasb), Qom, World Congress of Commemoration of Sheikh Azam Ansari. (in Arabic)
Ashtiyani, M. M.H. (2005). Ketabo-Le-Ghada, Qom, Zuhair - Allama Ashtiyani Congreh. (in Arabic)
Bahro al-Ulum, M. (1982 AH). Boulghato al-Faqheh, Tehran, Manshuorato Maktabato Al-Sadiq. (in Arabic)
Bariklou, A. (2016). Contracts Law, Legal Institute of Meiyzan, Tehran. (in Persian)
--------------- (2003). “Legal Sanction Of The Abuse Of The Necessity Situation Of The Contracting Party”, Journal of Private Law, No. 4, pp. 45-25. (in Persian)
Bridge, M. (2008). The Market Rule of Damages Assessment, Contract Damages Domestic and International Perspectives, Edited by Djakhongir Saidov and Ralph Cunnin, Oxford and Portland, Hart Publishing.
Charman, M. (2007). Contract Law, UK, Willan Publishing.
Chroust, A-H. & Osborn, D. L. (1942). “Aristotle's Conception of Justice”, Notre Dame L. Rev, 17(2), pp. 129-143.
Dissaux, N. (2016). Reform Du Droit Des Obligations, Paris, Dalloz.
Eisenberg, M. A. (2007). The Theory of Contracts, Edited by Peter Benson, Cambridge, Cambridge University Press, pp. 206-264.
--------------------- (1982). “The Bargain Principle and Its Limits”, Arvard Law Review, 95(4), pp. 741-801.
Fazel Toniy, A. (1991). Al-Wafiyah fi ousoulel fighe, Qom, Magemaeh Fekere Islami. (in Arabic)
Gordley, J. & Jiang, H. (2020). “Contract As Voluntary Commutative Justice”, Michigan State Law Review, 19(3), pp. 726-761.
Hassani, H. M. (?). Nazaryato Al Aghed Fi Fegh Al Ja'fari J, Beirut, Manshuorato Maktabato Al Hashem. (in Arabic)
Hobbes, Th. (1894). Leviathan: Or, The Matter, Form, and Power of a Commonwealth Ecclesiastical and civil, George Routledge and sons.
Hondius, E. (2004). “The Protection of the Weak Party in a Harmonized European Contract Law: A Synthesis”, Journal of Consumer Policy: Kluwer Academic Publishers, Netherlands, 27, pp. 245–251.
Hosseini Ameli, S. M.J. (1998). Meftaho al-Karama, Qom, Islamic Publications Office. (in Arabic)
Hosseini Hayeri, S. K. (2002). Figh Ol Oughoude, Qom, Magemah Andishe Islami. (in Arabic)
Hosseini Maraghie, S. M.A.F. (1997). Al-Anawin Al-Faqhiah’ [Titles of Jurisprudence], Qom, Daftar Entisharat Islami. (in Arabic)
Imami, H. (1989). Civil law, Eighth Edition, Islamic Bookstore, Tehran. (in Persian)
Katozian, N. (1992). General Rules of Contracts, Third Edition, Tehran, Bahman Borna Publishing Company. (in Persian)
--------------- (1997). Civil Law: specific denomination Contracts, Sixth Edition, Tehran, Publishing Company in collaboration with Bahman Borna Publishing Company Modares Publications. (in Persian)
Khoeyi, S. M. T. (1997). A Shoruto, Val Eltzamat, Beirut, Dar Al-Murakh Al-Arabi. (in Arabic)
Kronman, A. T. (1980). “Contract Law and Distributive Justice”, The Yale Law Journal, 89(3), pp. 472-511.
Mak, V. (2009). Performance-Oriented Remedies in European Sale of Goods Law, Hart Publishing, Oxford And Portland, Oregon.
Mohaghegh Halli, N. (1988 AH). Shraeol Islam, Qom, Moassetoel Ismaili. (in Arabic)
Motahari, M. (2002). Magemoatol Athare Osstad Shaheed Motahari: Bakhshe Figh Va Highighe, Qom, Sadra. (in Persian)
Mousavi Khomeini, S. R. (2004). Ketabo Al Biaeh, Moassesah Tanzeem Va Nasher Athare Imam Khomeini. (in Arabic)
Murphy (2002). “Equality In Exchange”, The American Journal Of Jurisprudence, 47, pp. 85-121.
Naraqi, A. (1996). Avaied al-Ayyam, Qom, Maktabo Elame Islami. (in Arabic)
Nayini, M.H. (1418). Monyato al-Talib, Mogharere Sheikh Musa Khansari, Qom, Moasseseh Nasher Islami. (in Arabic)
Paul, J. (1983). “Substantive Social Contracts And The Legitimate Basis Of Political Authority”, The Monist, Oxford University Press, 66(4), pp. 517-528.
Rakoff, Todd D. “The Five Justices Of Contract Law”, Wisconsin Law Review, 733, pp. 733-796.
Shaheed Thaney, Z. (1993). Masalik Al'efham, Qom, Muasasat Ol-Maearif Ol'islamia. (in Arabic)
Shahidi, M. (2003). Effects of Contracts and Obligations, Tehran, Majd. (in Persian)
Shaykh al-Shari'ato Isfahani, F. (1410). Ghadato La Zaraer, Qom, Islamic Publications Office. (in Arabic)
Shirazi, M. M. T. (1991). Hasheyato Al-Makacseb, Qom, 2 Mansourato al Sharif Al-Razi. (in Arabic)
Summers, R. S. (1968). “Good Faith in General Contract Law and the Sales Provisions of the Uniform Commercial Code”, Virginia Law Review, 54(2), pp. 195-267.
Von Bar, Christian, Eric Clive and Hans Schulte-Nölke and Hugh Beale, Johnny Herre, Jérôme Huet, Matthias Storme, Stephen Swann, Paul Varul, Anna Veneziano and Fryderyk Zol (2009). “Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law”, Draft Common Frame of Reference (DCFR), Munich, European law publishers GmbH.