تحلیل فقهی‌ـ حقوقی ماهیت و موضوع ضمان در اسناد تجاری (مطالعة تطبیقی در حقوق ایران، حقوق نوشته، و کامن‌لا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق، دانشکدة حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

2 کارشناس‌ارشد حقوق خصوصی، گروه حقوق، قم، ایران

چکیده

ماهیت و موضوعِ ضمان در اسناد تجاری از مسائل مورد اختلاف نظام‌های حقوقی تابع کنوانسیون‌های ژنو و نظام‌های کامن‌لایی است که موجب شده احکام و آثار این ضمانت در سیستم‌های حقوقی مختلف متفاوت باشد. در حقوق ایران، در مورد ماهیت و چیستی موضوع ضمان و مسائل ناشی از آن، همانند امکان مطالبة خسارت تأخیر تأدیه از ضامن، اختلاف‌نظر وجود دارد. بر اساس نتایج این پژوهش، اثر اصلی ضمانت در سند تجاری ایجاد تعهد مستقل برای ضامن با وجود بقای دین در ذمة مدیون اصلی است و موضوع تعهدِ ضامن «تأدیه شدن ورقة تجاری» است که فی‌نفسه ارزش مالی دارد. این موضوع با امتناع یا قصور متعهد اصلی در پرداختِ ورقة تجاری از دستِ داین می‌رود و در نتیجه بر عهدة کسی که وقوع آن را تضمین کرده است قرار می‌گیرد و آن‌گاه ذمة ضامن به «قیمت الاداء»، که معادل ارزش دین است، مشغول می‌شود و در فرض عدم تأدیة وجه سند تجاری از سوی متعهد اصلی سند تجاری ضامنِ او باید بها و ارزش دین را به قیمتِ روز اَداء پرداخت کند که در شرایط تورمی شامل اصلِ مبلغ اسمی دین و خسارت کاهش ارزش آن می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Legal and Jurisprudential Analysis of the Nature and Subject of Guarantee in Negotiable Instruments (Comparative Study in Iranian Law, Civil Law and Common Law)

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Abdipour Fard 1
  • Mohammad Rasoul Souri 2
1 Department of Private Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran
2 Master of Private Law, Qom, Iran
چکیده [English]

The nature and subject of guarantee in negotiable instruments is one of issues of legal systems subject to the Geneva Conventions and the common law systems. In Iranian law, there is different opinion regarding to it and issues arising from it, such as the possibility of claiming damages for loss of value. Based on the results of this research, The main effect of a aval, is an independent guarantee that obliged guarantor, despite the fact that the debt remains with the main debtor and that he bears responsibility of payment, and the subject of the guarantor's obligation is the "payment of the negotiable instrument", which has a financial value in itself. With the refusal or failure of the main obligor to pay the negotiable instruments, this subject is lost from the creditor's wealth, and as a result, it falls on the person who has guaranteed its occurrence and then the guarantor's liability is equal to the value of payment. Therefore, in case of non-payment of the negotiable instruments by the principal obligor, the guarantor must pay the value of the debt at the current price, which in inflationary conditions includes nominal amount of the debt and loss of its value.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aval
  • Negotiable instrument
  • Guarantor
  • Obligation to pay
  • Damages for loss of value
اسکینی، ربیعا (1390). حقوق تجارت (برات، سفته، چک). چ 15. تهران: سمت.
حائری، سید کاظم (1428). فقه العقود. چ 3. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
خدابخشی، عبدالله (1400). حقوق بیمه و مسئولیت مدنی. چ 3. تهران: شرکت سهامی انتشار.
ریپر و روبلو (2008). المطوّل فی القانون التجاری. مترجم: علی مقلّد. بیروت: مجد. ج 2.
زندی، محمدرضا (1391). رویة قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران در امور مدنی (اسناد تجاری). چ 2. تهران: جنگل و جاودانه.
سیستانی، سید علی (1414). منهاج الصالحین. قم: مکتب آیت‌الله العظمی سیستانی. ج 2.
شهید ثانی (1413). مسالک الافهام. قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه. ج 13.
شهیدی، مهدی (1382). آثار قراردادها و تعهدات. تهران: مجد.
صدر، سید محمدباقر (1429). البنک اللابوری فی الاسلام. قم: دار الصدر.
عبدی‌پورفرد، ابراهیم (1394). مباحثی تحلیلی از حقوق تجارت. چ 5. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ــــــــــــــــــــ (1396). حقوق تجارت. چ 3. تهران: مجد. ج 3: اسناد تجاری.
فخاری، امیرحسین (1377). ضامن در چک. فصلنامه تحقیقات حقوقی، دوره 1، ش 23 و 24، ص 9-18.
فیاض، محمداسحاق (بی‌تا). احکام البنوک و الأسهم و السندات و الأسواق المالیه «البورصات» من وجه النظر الاسلامیه. قم: مکتبه سماحه الشیخ محمد اسحاق الفیاض. چاپخانة امیر.
Abdipour Fard, E. (2017). Commercial Law. Tehran: Majd Publishing. Vol. 3: Commercial Papers, (in Persian)
---------------------- (2015). Business Law: Analytical Discussions. Qom: Pazhooheshgah Hawze Va Daneshghah Pubishing. (in Persian)
Beale, H.G (1999). Chitty on Contract, Specific Contracts. 28ed. London: Sweet & Maxwell.
Borrie, G. (1988). Commercial Law. 6ed. London: Butterworths.
Corley, R. & Shedd, P. (1989). Principles of Business Law. New Jersey: Prentice Hall.
Eskini, R. (2011). Commercial Law (Bill of Exchange, Promissory Note, Check). Tehran: Samt Publishing. (in Persian)
Fakhari, A. (1998). Guarantor in Check. Legal Researches, Vol. 35 & 36. (in Persian)
Fayaz, M.E. (undated). The Provisions of Banks, Stocks, Bonds, and Financial markets “Stock exchanges” from Islamic Point of View. Qom: Amir Publishing. (in Arabic)
Geva, B. (2011). The Modernization of the Bills of Exchange Act: A Proposal. Canadian Business Law Journal, Vol. 50.
Haeri, S. K. (2008). Jurisprudence of Contracts. Qom: Majma Al-Fekr Al-Eslami. (in Arabic)
Herrmann, G. (1988). Background and Salient Features of The United Nations Convention on International Bills of Exchange and International Promissory Notes, U. Pa. J. Int'l Bus. L. Vol. 10:4.
Khodabakhshi, A. (2021). Insurance Law & Torts Law. Tehran: Enteshar Publishing. (in Persian)
Lombardi, R. (1988). Avals and Quasi-Indorsements of Negotiable Instruments: A Comparison of Civil Law and Common Law Approaches. Monash University Law Review, Vol. 14.
Peters, E. A. (1968). Suretyship under Article 3 of the Uniform Commercial Code. The Yale Law Journal, Vol. 77, No. 5: 833-879.
Ripert & Roblot (2008). Traite de Droit Commercial. Translated to Arabic by Ali Moghalled. Beirut: Majd Publishing. Vol. 2. (in Arabic)
Ryder, F. R. & Megrah, M. (1983). Byles on bills of exchange. 25th. London: Sweet & Maxwell.
Sadr, S. M.B. (2009). Bank Without Usury in Islam. Qom: Dar Al-Sadr Publishing. (in Arabic)
Shahid Sani (1993). Paths of Understanding. Qom: Islamic Knowledge Institute. Vol 13. (in Arabic)
Shahidi, M. (2003). Effects of Contracts and Obligations. Tehran: Majd Publishing. (in Persian)
Sistani, S. A. (1994). Menhaj Al-Salehin. Qom: Sistani Publishing. Vol. 2. (in Arabic)
Zandi, M.R. (2012). Judicial procedure of appeal courts of Tehran province in civil affairs (commercial papers). Tehran: Javdane Publishing. (in Persian)
 
Conventions and Codes:
Convention providing a Uniform Law for Bills of Exchange and Promissory Notes (Geneva, 7 June 1930).
Convention providing  a Uniform Law for Cheques (Geneva, 19 March 1931).
Français Code de commerce (Version en 2022).
Français Code monétaire et financier, Annexe à l’ordonnance n° 2000-1223 du 14 décembre 2000.
Indian Negotiable Instruments Act (1881).
Iranian Commercial Code (1933).
U.K. Bills of Exchanges Act (1882).
U.S.A. Uniform Commercial Code (2001).