بازشناسی مفهوم «رأی» با نگرشی تطبیقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22059/jolt.2024.368760.1007247

چکیده

مهم‌ترین اعمال قضایی به شکل «رأی» متبلور می‏شوند، ولی قانون آیین دادرسی مدنی پیشین (مصوب 1318) و کنونی (مصوب 1379) و همچنین دیگر قوانین جاریِ مرتبط، به‌رغم اشاره به این عمل قضایی و حتی مصادیق آن در مواد پرشمار، از ارائۀ هر گونه تعریف دراین‏باره تهی است. از این‌ رو، تحقیق حاضر با هدف شناسایی مفهوم «رأی» با روش توصیفی‌ـ تحلیلی و با نگاهی تطبیقی ‌معیارهای موجود را بررسی می‏کند تا به این سؤال پاسخ دهد که معیار تشخیص این عمل قضایی کدام است؟ نبود تعریف قانونی از «رأی» سبب شده است که معیارهای متعددی اعم از شکلی (یا صوری) و ماهوی (یا مادی) برای تمیز اعمال قضایی از سایر اعمال (اداری) در دیگر کشورها و به‌خصوص فرانسه ارائه شود که ملاک قرار دادن هر یک از آن‌ها به‌تنهایی چنان که باید پاسخ‌گوی مسئله نیست. بر همین بنیاد، در این تحقیق ضمن ارائۀ معنای «رأی» از منظر لغوی و اصطلاحی، به معرفی و واکاوی معیارهای یاد‌شده برای رسیدن به معیار منتخب می‏پردازیم. یافته‏های پژوهش حاضر بیانگر آن است که عمل قضایی در صورتی «رأی» تلقی می‏شود که توسط مرجع قضایی در خصوص اختلاف ناشی از یک وضعیت غیرقطعی حقوقی به طور قاطع و با خصیصۀ شکایت‌پذیری صادر شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Recognizing the Concept of »Judgement« with a Comparative View

نویسندگان [English]

  • Hassan Mohseni
  • Behnam Shekoohi Mashhadi
Department of Private and Islamic Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

The most important Judicial Act are crystallized in the form of "Judgement", but the previous (approved 1939) and current (approved 2000) Civil Procedure Law, as well as other related current laws, despite referring to this judicial act and even its examples in numerous articles, are devoid of any presentation the definition is about this. Therefore, the current research aims to identify the concept of " Judgement" with a descriptive-analytical method and with a comparative view, it examines the existing criteria to answer the question, what is the criterion for recognizing this act? Several criteria, both formal and substantive, have been presented to distinguish judicial acts from other (Administrative) actions in other countries, especially in France, which are the criteria for placing any one of them alone is not the answer to the problem as it should be. On this basis, in this research, while presenting the meaning of "Judgement" from a lexical and idiomatic point of view, we introduce and analyze the aforementioned criteria to reach the selected criteria. The findings of the present research indicate that a judicial act is considered a "Judgement" if it is issued by a judicial authority decisively and with the characteristic of being sued regarding a dispute arising from an uncertain legal situation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Judgement
  • Opinion and Decision
  • Substantive and Formal Criteria
  • Ruling Decisively
  • Judicial Acts
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۵۱). دانشنامۀ حقوقی. تهران: ابن سینا. ج 2.
دریانوش، فرشید؛ طجرلو، رضا؛ رضوی‏فرد، بهزاد (1400). ضوابط و آثار تفکیک عمل قضایی از عمل اداری قضات و مدیران قضایی قوۀ قضاییه. حقوق اداری، س 8، ش 27.
دهخدا، علی‏اکبر (1373). لغت‏نامۀ دهخدا. چ اول از دورۀ جدید. تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. ج 7.
رضایی‏نژاد، امیرحسین (1401). نگارش رأی قضایی. چ 2. تهران: شرکت سهامی انتشار.
شمس، عبدالله (۱۳۸۷). آیین دادرسی مدنی، دورۀ پیشرفته. چ 17. تهران: دراک. ج 2.
ـــــــــــــ (۱۳89). آیین دادرسی مدنی، دورۀ پیشرفته. چ 16. تهران: دراک. ج 3.
صدرزاده افشار، سید محسن (۱۳۷۹). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی دادگاههای عمومی و انقلاب. چ 5. تهران: ماجد.
کاتوزیان، ناصر (۱۳۹۲). اعتبار امر قضاوت‌شده. چ 9. تهران: بنیاد حقوقی میزان.
متین‌دفتری، احمد (۱۳۹۸). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی. چ 6. تهران: مجد.
محسنی، حسن (1391). مفهوم مرجع قضایی در نظام قضایی کشور. دادگستری، د 76، ش 79، 99 ـ 123.
محسنی، حسن (1392). آیین دادرسی مدنی فرانسه. تهران: شرکت سهامی انتشار. ج 2.
محسنی، حسن (1393). ادارۀ جریان دادرسی مدنی. چ 3. تهران: شرکت سهامی انتشار.
محسنی، حسن و رضایی‏نژاد، امیرحسین (1398). امکان صدور «رأی شفاهی» و ارزش «اعلام رأی» در حقوق ایران، فرانسه، انگلستان و امریکا. تحقیقات حقوقی، د 22، ش 87.
محسنی، حسن و میرشکاری، عباس (1393). تحلیل انتقادی نظر ارشادی دادرس در دادرسی مدنی. مطالعات حقوق خصوصی، د 44، ش 2، 225ـ 239.
مصدق‌السلطنه، محمد (۱۳۹۶). دستور در محاکم حقوقی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
معین، محمد (1362). فرهنگ فارسی معین. چ 5. تهران: امیرکبیر. ج 2.
نهرینی، فریدون (۱۴۰۰). آیین دادرسی مدنی، فرایند دادرسی و صدور رأی. چ 2. تهران: گنج دانش. ج 3.
Cadiet, L. (2010). Code de procédure civile. Paris: Litec.
Cadiet, Loïc et Jacques Normand, Soraya Amrani Mekki (2010). Théorie générale du procès. Paris: Puf.
Campbell Black, Henry M.A. (1990). Black’s Law Dictionary. 6th ed. West Publishing.
Capitant, H. (1936). Vocabulaire Juridique. Paris: Less presses universitaires de France.
Curzon, L.B. (2002). Dictionary of Law. 6 editions. Long Maul.
Daryaoosh, F., Tajarlo, R., & Razavi-Fard, B. (2021). Criteria and effects of separating judicial act from  the administrative act of judges and judicial managers of the judiciary. qjal, 8(27). (in Persian)
Dehkhoda, A.A. (1994). Dictionary of Dehkhoda. first edition of the new period. Tehran: University of Tehran Publishing and Printing Institute. Vol. 7. (in Persian)
Edward, A.H. (1999). A Matter of Jadgment, not a Matter of Opinion. New York University. Vol. 7.
Fricero, N. (2004). L'essentiel de la Procédure civile. 3e édition. Paris: Gualino Editeur.
Georges de Leval (2005). Eléments de procédure civile. 2e edition. Belgique: Larcier.
Gifis, S.H. (2003). Law Dictionary. 5 edition. Barron’s Library of Congress Catalog-in-Publication Date.
Glasson, E., Moral, R., & Tissier, A. (1992). Theorique et Partique d, Organisation Judiciaire, de Competencet de Procedure civil, Tom Troisieme, Troisieme ed, Librairie du Recueil Sirey.
Guinchard, S. & Debard, T. (2017). Lexique Des Terms, Juridiques. 24 Edition. Paris: Dalloz.
Guinchard, S., Ferrand, F., & Chainais, C. (2009). Procedure civile. Paris: Dalloz.
Hacknd Blockwele, A. (2008). The Essentionall Law Dictionary. Sphinx Publishing.
Jafari Langroudi, M.J. (1972). Legal Encyclopedia. Tehran: Ibn Sina. Vol. 2. (in Persian)
Jolowicz, J.A. (2008). On Civil Procedure. Cambridge University Press.
Katouzian, N. (2013). Res Judicata in civil litigation. 9th edition. Tehran: Mizan Legal Foundation. (in Persian)
Lebivits, G. (2010). Judgement Writibg in Kenya and the Common-Law World. Kenya Law. Vol. 2. KLR.
Lefort, Ch. (2007). Procédure Civile. 2e edition. Paris: Dalloz.
Loughlin, P. & Gerlis, S. (2004). Civil Procedure. London: Cavandish Publishing.
Matin Daftari, A. (2019). Civil and Commercial Procedure. 6th edition. Tehran: Majd. (in Persian)
Mohseni, H. & Mirshkari, A. (2014). Consultative view of judge in civil trial. Private Law Studies Quarterly, Vol. 44, No. 2, 225-239. (in Persian)
Mohseni, H. & Rezainejad, A. (2019). Comparative Study of Oral Judgment Rending Possibility and Declaration of Judgment in Iran, France, England & U.S.A. Journal of Legal Research, Vol. 22, No. 87. (in Persian)
Mohseni, H. (2012). The Notion of Jurisdiction in Iranian Judicial System. Judicial Law Journal, Vol. 76, No. 79, 99-123. (in Persian)
Mohseni, H. (2013). Civil Procedure of France. Tehran: publishing company. Vol. 2. (in Persian)
Mohseni, H. (2014). Administration of civil proceedings. 3 edition. Tehran: Publishing Company. (in Persian)
Moin, M. (1983). Persian Dictionary of Moin, Intermediate. Vol. 2. 5 edition. Tehran: Amirkabir. (in Persian)
Mossadegh Al-Saltaneh, M. (2017). Order in Legal Courts. Tehran: Publishing Company. (in Persian)
Nahreini, F. (2021). Civil Procedure. 2nd Edition. Tehran: Ganj Danesh. Vol. 3. (in Persian)
Rezainejad, A.H. (2022). Judicial Judgment Writing. 2nd edition. Tehran: Publishing Company. (in Persian)
Rose, W., Sime, S., & French, D. (2006). Blackstone's Civil Practice. Oxford.
Sadrzadeh Afshar, S. M. (2000). Civil and Commercial Procedures of Public and Revolutionary Courts. 5 edition. Tehran: Majd. (in Persian)
Shams, A. (2008). Civil Procedure, Advanced course. 17 edition. Tehran: Derak. Vol. 2. (in Persian)
Shams, A. (2010). Civil Procedure, Advanced course. 16 edition. Tehran: Derak. Vol. 3. (in Persian)
Sime, S. (2005). A Practical Approach to civil procedure, 8 edition. Oxford.
Vincent, J. & Guinchard, S. (1994). Procédure Civile, Pixhuiteme Edition. 23 e. Paris: Dalloz.
Vincent, J. (1976). Procédure Civile. Paris: Dalloz.