تحلیلی اجتماعی- حقوقی و معرفتی از رویة ‌قضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق خصوصی، پردیس فارابی، دانشگاه تهران

چکیده

کار جامعه‌شناسی حقوق بررسی اجتماعی- حقوقی پدیدارهای حقوقی است. رویة قضایی در معنای ویژة آن، شامل اندیشه‌ها، قواعد و روش‌هایی است که دادرسان به‌تدریج و در جریان صدور آرای قضایی ایجاد می‌کنند و کارکردهای گوناگونی برحسب جایگاه خود در هر نظام حقوقی و اجتماعی دارد. در این مقاله، با هدف تحلیل نظری و جامعه‌شناختی «رویة قضایی»، جایگاه و اهمیت، رویة قضایی در نظام حقوقی و ارتباط آن با منابع دیگر حقوقی را بررسی کرده‌ایم. به کمک نظریه‌های جامعه‌شناسی معرفت، نقش خطیر رویة قضایی را در نظام حقوقی و معرفت‌های حقوقی نشان داده‌ایم و به عنوان نتیجۀ این تحقیق، رویة قضایی را مهم‌ترین و ضروری‌ترین عامل کارآمدی و تناسب قواعد حقوقی دانسته‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Socio-legal and Epistemological Analysis of Jurisprudence

نویسنده [English]

  • Abdorreza Alizadeh
Assiatant Professor, Department of Private law, College of Farabi, University of Tehran
چکیده [English]

The sociology of law deals with the socio-legal study on legal phenomena. Jurisprudence, in its specified meaning, includes thoughts, rules and methods and judicial procedures that have been gradually created by judicial interpretations and decisions of judges. In this article, we seek to analyze "jurisprudence" theoretically and sociologically. We examined the status and importance of jurisprudence and its relationship with other legal sources in the framework of legal system. Appealing to theories in the sociology of knowledge, we finally imagined a significant and specified role for jurisprudence in legal system and in relation to other legal sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Autopoietic system
  • Juridical legal knowledge
  • legal system
  • Sociology of knowledge
  • Sociology of law
-        ترنر، برایان اس. (1391)، وبر و اسلام، ترجمة حسین بستان، علی سلیمی و دکتر عبدالرضا علیزاده و همکاران (ویراست دوم)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ پنجم.
-             توکّل، محمد (1370)، جامعه­شناسی علم، تهران، مؤسسة علمی- فرهنگی نص، چاپ اول.
-             جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1371)، مقدمة عمومی علم حقوق، تهران، انتشارات حقوقی گنج دانش، چاپ سوم.
-             داوید، رُنِه (1369) نظام‌های بزرگ حقوقی معاصر، ترجمة حسین صفایی، محمد آشوری و عزت الله عراقی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم.
-             روح‌الامینی، محمود (1372)، زمینة فرهنگ‌شناسی، تهران، انتشارات عطار، چاپ سوم.
-             شهید ثانی (1403)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، جلد سوم، قم، دارالهادی للمطبوعات.
-             شیروی، عبدالحسین (1385) حقوق تطبیقی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، چاپ سوم.
-             علیزاده، عبدالرضا (1376)، سهم اندیشه­های حقوقی در منابع حقوق خصوصی ایران، رسالة کارشناسی ارشد حقوق خصوصی (به راهنمایی دکتر ناصر کاتوزیان)، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
-             ــــــــــــــــــ (1384)، رابطة جامعه­شناسی معرفت و معرفت­شناسی، چاپ شده در معرفت و جامعه (مجموعه مقالات)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
-             ــــــــــــــــــ (1385)، «نگرشی نوین به حقوق و اثر آن بر حقوق‌شناسی و فقه‌شناسی»، فصل‌نامة انجمن معارف اسلامی، سال دوم، شماره‌های هشتم و نهم، پاییز و زمستان 1385.

      -     ـــــــــــــــــــ (1387)، «تحلیلی جامعه‌شناختی از معرفت‌های حقوقی»، روش‌شناسی علوم انسانی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، شمارة 56، پاییز 1387، صفحات 169-147.

-             ــــــــــــــــــ (1389)، مبانی رویکرد اجتماعی به حقوق (جستاری در نظریه­های جامعه­شناسی حقوق و بنیادهای حقوق ایران)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، چاپ دوم.
-             علیزاده، عبدالرضا، اژدری‌زاده، حسین؛ کافی، مجید (1390)، «جامعه‌شناسی معرفت، جستاری در تبیین رابطة «ساخت و کنش اجتماعی» و «معرفت‌های بشری»»، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ چهارم.
-             فروند، ژولین (1362)، ماکس وبر، ترجمة عبدالحسین نیک‌گهر، تهران، نشر نیکان، چاپ اول.
-             کاتوزیان، ناصر (1377)، فلسفة حقوق، جلدهای اول و دوم، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول.
-             محسنی، منوچهر (1372)، مبانی جامعه­شناسی علم، تهران، نشر کتابخانه طهوری.
-             Berger, P.L. and Thomas Luckmann (1967), The Social Construction of Reality, A Treatise in the Sociology of Knowledge, A Doubleday Anchor Books.
-             Black, Donald (1976), The Behavior of Law, London, Academic Press.
-             ــــــــــــــ(1989), Sociological Justice, London, Oxford University Press.
-             Boudon, Raymond & Francois Bourricaud (1989), A Critical Dictionary of Sociology, Selected and translated by Peter Hamilton, Routledge.
-             Capputo, Tullio, et al (1989) Law and Society, Canada, Harcourt Brace Jovanovich.
-             Cotterrell, Roger (1984), The Sociology of Law: An Introduction, Butterworth.
-             Crone, Patricia (1999), Weber, Islamic Law, and the Rise of Capitalsim, Printed in: Toby E. Huff & Wolfgang Schluchter (Eds.), Max Weber & Islam, USA, Transaction Publishers, 1999.
-             Frund, Julien (1980), Sociologie de Max Weber, Paris, Universitaires De France.
-             Guarino-Ghezzi, Susan; A. Javier Trevino (2005), Understanding Crime: A Multidisciplinary Approach, LexisNexis/ Anderson Publishing.
-             Hamilton, Peter (1977), Knowledge and social structure, , London, Routledge & Kegan Paul.
-             Jary, David; Julia Jery (2000), Collins Dictionary Sociology, 3th edition, Harper Collins Publishers.
-             Kuper, Adam; Jessica Kuper (eds.) (2001), The Social Science Encyclopedia; second edition, Routledge.
-             Luhmann, Niklas (1988), The Unity of Legal System, Printed in: Gunther Reuner (ed.), Autopoietic Law, A New Approach to Law and Society, New York, Walter de Gruyter.
-             Mannheim, Karl (1985), Ideology and Utopia, Translated by Louis Wirth and Edward Shils, London, Harcourt Brace Jovanovich Publishers.
-             Merton, Robert K. (1968), Social Theory and Social Structure, New York, The Free Press.
-             ــــــــــــــــــــــــ (1973), The Sociology of Science, Theoretical and Empirical Investigations, The University of Chicago Press.
-             Sills, David L. (ed.) (1989), International Encyclopedia of the Social Science, vol.1-19: The Principles of Morals, Clarendon Press.
-             Spencer, Herbert (1898), The Principles of Sociology, Vol. 2, New York, Apleton and Company.
-             Stark, W. (1960), The Sociology of Science, An Easy in Aid of a Deeper Understanding of the History of Ideas, London, Routledge and Kegan Paul.
-             ـــــــــــــــــــــــ(1967) The Sociology of Knowledge, In: Paul Edwards(ed.), Encyclopedia of Philosophy, vol. 7, Macmillan INC.
-             Tavakol, M. (1987), Sociology of Knowledge, Theoretical Problems, Sterling Publishers Private Limited.
-             Theodorson, George A.; Achilles G. Theodorson (1969), A Modern Dictionary of Sociology, Thomas Y. Crowell.
-             Trevino, A. Javier (2008), The Sociology of Law: Classical and Contemporary Perspectives, New York, St. Martin’s Press.
-             Vago, Steven (2000), Law and Society, 6th Ed, Englewood Cliffs, NJ, Prentice-Hall, Inc.
-             Weber, Max (1978), Economy and Society, Vol.2, Edited by Gnenther Roth and Claus Wittich, University of Coalifonia Press.
-             Turner, Bryan S. (ed.) (2006), The Cambridge Dictionary of Sociology, London, Cambridge University Press.
-             ـــــــــــ (1974), Weber and Islam, A Critical Study, London, Routledge&kegan Paul.